Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου 2015

Καθιέρωση της εορτής των Χριστουγέννων

ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ


 Μπακοδήμος Στ. Νικόλαος, θεολόγος 

 Η μεγάλη δεσποτική εορτή των Χριστουγέννων ήταν άγνωστη κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και δεν εορταζόταν στις 25 Δεκεμβρίου, όπως σήμερα. Η εορτή δεν υπάρχει στον εορταστικό κύκλο της Εκκλησίας τον τρίτο αιώνα. Η εξήγηση
πρέπει να αναχθεί στην άποψη πως αξία δεν είχε η γενέθλια ημέρα του μάρτυρα παρά η ημέρα του μαρτυρίου του, στο όνομα του Χριστού. Την αρχαιότερη μαρτυρία για το έτος και τη μέρα της Γεννήσεως του Ιησού Χριστού, εκτός από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, βρίσκουμε σε έναν εκκλησιαστικό συγγραφέα του τρίτου μ.Χ. αιώνα, τον Κλήμεντα Αλεξανδρείας (c. 210): “Εγεννήθη δε ο Κύριος ημών τω ογδόω και εικοστώ έτει, ότε πρώτον εκέλευσαν απογραφάς γενέσθαι επί Αυγούστου” (Στρωματείς, Α’ XXI), για δε την ημερομηνία γράφει: “Εισί οι περιεργότερον τη Γενέσει του Σωτήρος ημών ου μόνον το έτος, αλλά και την ημέραν προστιθέντες, ήν φασίν έτους κη’ Αυγούστου εν Πέμπτη Παχών και εικάδι” [=20 Μαϊου]. Στη συνέχεια ο ίδιος Κλήμης Αλεξανδρείας σημειώνει ότι υπάρχουν άλλοι που υποστηρίζουν ως ημερομηνία Γέννησης του Χριστού την 19η ή την 20ή Απριλίου [“και μην τινές αυτών φασίν Φαρμουθί γεγενήσθαι κδ’ ή κε’”]. Βλέπουμε λοιπόν ότι από τις αρχές του τρίτου αιώνα άρχισε το ενδιαφέρον των Χριστιανών για την καθιέρωση της εορτής των Χριστουγέννων.
   Πριν όμως από την Χριστιανική Εκκλησία, μια ανάλογη θρησκευτική γιορτή είχε και ο προχριστιανικός κόσμος, ο ειδωλολατρικός λεγόμενος κόσμος, ο οποίος γιόρταζε με θρησκευτικές φαντασμαγορικές λατρευτικές εκδηλώσεις διάφορα φυσικά φαινόμενα, ανάμεσα στα οποία και την πρώτη ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου που συνέπιπτε στην Ανατολή με την 6 Ιανουαρίου, ενώ στη Ρώμη με την 25η Δεκεμβρίου, γιατί πίστευαν ότι εκείνη την ημέρα γεννήθηκε ο αήττητος Θεός Ήλιος που νίκησε το σκότος της νύχτας όταν η ημέρα μεγάλωνε σε βάρος της νύχτας. Η Γέννηση του Θεού Ήλιου λατρευόταν μεγαλοπρεπώς κυρίως στην αρχαία Ρώμη. 
   Να αναφέρουμε εδώ ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος προτού ασπασθεί το χριστιανισμό ήταν ένας πιστός ηλιολάτρης, ο οποίος αργότερα ως μη «βαπτισθείς» χριστιανός αυτοκράτωρ καθιέρωσε την «ημέρα του Κυρίου» (dies Domini, Κυριακή), σε αντικατάσταση της «Ημέρας του Ηλίου» (dies Solis, βλ.Sunday), γιατί ο Χριστός είναι ο Ήλιος της δικαιοσύνης και θεός λυτρωτής. Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητο γιατί η χριστιανική Δύση γιόρταζε, γύρω στο 335μ.Χ., τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου, ενώ στην Ανατολή γιορταζόταν η Γέννηση μαζί με τη Βάπτιση του Χριστού την 6η Ιανουαρίου.
   Και κάτι ακόμα, σχετικά με την καθιέρωση των Χριστουγέννων ως χριστιανικής γιορτής: πριν από την επίσημη Αποστολική Εκκλησία, παρόμοια γιορτή είχαν και οι οπαδοί της αίρεσης των Γνωστικών. Αυτοί πίστευαν πως ο Ιησούς που γεννήθηκε στη Βηθλεέμ ήταν μόνον άνθρωπος, την 6 Ιανουαρίου όμως, ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου στην Ανατολή, στη βάπτισή του στον Ιορδάνη ήλθε και σκήνωσε μέσα του η Θεότητα, ή, όπως την έλεγαν, «ο Αιών». Το γεγονός αυτό, δηλαδή η ενσάρκωση της Θεότητας-Αιώνος μέσα στον άνθρωπο Ιησού ονομάσθηκε «Επιφάνια».
    Γύρω όμως στο έτος 300 μ.Χ. στην Χριστιανική Εκκλησία εισάχθηκε μια καινούργια γιορτή με την ονομασία «Επιφάνια». Ίδια ονομασία, ίδια ημερομηνία εορτασμού με εκείνη των Γνωστικών με διαφορετικό όμως περιεχόμενο. Πάντως, η Γέννηση του Χριστού καθιερώθηκε για πρώτη φορά στην Εκκλησία της Αλεξάνδρειας και από εκεί εξαπλώθηκε σε όλη την Ανατολή, αλλά και στη Δύση, η οποία είχε καθιερώσει, ήδη από το 335, ειδική γιορτή για τη Γέννηση του Χριστού την 25η Δεκεμβρίου. Αυτό έγινε δεκτό πρώτα στα έθιμα της Εκκλησίας της Ρώμης και λίγο αργότερα σε εκείνα της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως.
    Παρά την αρχική αντίδραση, στους αιώνες που ακολούθησαν όλες οι Χριστιανικές κοινότητες (με εξαίρεση τους Αρμενίους) υιοθέτησαν την εορτή της 25ης Δεκεμβρίου. Η Εκκλησία της Παλαιστίνης έμεινε πιστή στην εορτή της 6ης Ιανουαρίου μέχρι την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού (527-565). Να παρατηρήσουμε στο σημείο αυτό ότι η εορτή των Θεοφανίων εισήχθη από την Ανατολή στη Δύση, ενώ στην Ανατολή από τη Ρώμη η ειδική εορτή των Χριστουγέννων, σημειώθηκε δηλαδή μια αμφίδρομη πορεία των δύο αυτών εορτών. Κατά μία μαρτυρία του Ιωάννου Χρυσοστόμου, η ειδική εορτή των Χριστουγέννων καθιερώθηκε για πρώτη φορά στην Ανατολή περίπου στο 370 μ.Χ. Το πιθανότερο είναι να πρωτοκαθιερώθηκε η αυτοτελής εορτή της του Χριστού Γεννήσεως στην Εκκλησία της Αντιοχείας, από τον επίσκοπο των Ευσταθιανών, ο οποίος αναγνωριζόταν από τον επίσκοπο Ρώμης ως ο μόνος κανονικός επίσκοπος της Εκκλησίας της Αντιοχείας και διατηρούσε άριστες σχέσεις με τον πάπα της Ρώμης. Περαιτέρω, στην Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως η εορτή των Χριστουγέννων εισάχθηκε από τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό το έτος 379 μ. Χ,, στην εκκλησία της Αλεξανδρείας γύρω στο 433 μ.Χ. και στα Ιεροσόλυμα, όπως προαναφέρθηκε, κατά τα τέλη του έκτου αιώνα.

 Καλά Χριστούγεννα και καλές γιορτές σε όλους


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου