Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΩΤΑ

Α.Σ.Ε.Ι.Π.

Κυριακή Μετά τα Φώτα, Αποστ. Ανάγνωσμα: Εφ. δ΄ 7-13 (12-01-2020)

Πρωτότυπο Κείμενο

 Ἀδελφοί, ἑνὶ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ. Διὸ λέγει· ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν καὶ ἔδωκε δόματα τοῖς ἀνθρώποις. Τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς; Ὁ καταβὰς αὐτός ἐστι καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα. Καὶ αὐτὸς ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς

δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους, πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, στον καθένα μας έχει δοθεί κάποιο ιδιαίτερο χάρισμα, σύμφωνα με το μέτρο που δωρίζει ο Χριστός. Γι’ αυτό λέει η Γραφή: Ανέβηκε ψηλά, πήρε μαζί του αιχμαλώτους, έδωσε δώρα στους ανθρώπους. Το ανέβηκε όμως, τι άλλο σημαίνει παρά πως προηγουμένως είχε κατέβει εδώ στη γη; Αυτός που κατέβηκε είναι ο ίδιος που ανέβηκε πάνω απ’ όλους τους ουρανούς, για να γεμίσει με την παρουσία του το σύμπαν. Αυτός, λοιπόν, σε άλλους έδωσε το χάρισμα του αποστόλου, σε άλλους του προφήτη, σε άλλους του ευαγγελιστή και σ’ άλλους του ποιμένα και δασκάλου, για να καταρτίζουν τους πιστούς για το έργο της διακονίας, ώστε να οικοδομείται το σώμα του Χριστού. Έτσι θα καταλήξουμε όλοι στην ενότητα που δίνει η πίστη και η βαθιά γνώση του Υιού του Θεού, θα γίνουμε ώριμοι και θα φτάσουμε στην τελειότητα που μέτρο της είναι ο Χριστός.

Σχολιασμός

Η Κυριακή που ακολουθεί τη μεγάλη Δεσποτική εορτή των Θεοφανείων, ονομάζεται Κυριακή μετά τα Φώτα. Το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας είναι παρμένο από την προς Εφεσίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου.

Το αποστολικό ανάγνωσμα δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στο γεγονός της Βάπτισης του Ιησού Χριστού, αλλά παραπέμπει στο μυστήριο της θείας οικονομίας για τη σωτηρία των ανθρώπων, το οποίο αποκάλυψε στην ανθρωπότητα ο Ιησούς Χριστός με την ενανθρώπησή του. Η εορτή των Θεοφανείων αποτελεί την φανέρωση της Αγίας Τριάδας στον κόσμο. Ο Ιησούς Χριστός κατά τη Βάπτισή του στον Ιορδάνη Ποταμό παρουσιάζεται και ομολογείται ενώπιον των ανθρώπων ως ο Υιός του Θεού, ο Λυτρωτής και Σωτήρας του κόσμου. Την ίδια αυτή αλήθεια υπογραμμίζει και ο Απόστολος Παύλος στο παρόν αποστολικό ανάγνωσμα. Ο Χριστός με την ενανθρώπησή του, την Σταυρική του Θυσία, την Ανάσταση και την Ανάληψή του στους ουρανούς γίνεται η πηγή της χάριτος και ο διανομέας των ποικίλων χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στα μέλη της Εκκλησίας. Κατά τον τρόπο αυτό το αποστολικό ανάγνωσμα της Κυριακής μετά τα Φώτα έρχεται ως άμεση συνέχεια του θεολογικού νοήματος και μηνύματος της εορτής των Θεοφανείων.

Η ενότητα της Εκκλησίας και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος

Ο κάθε άνθρωπος που λαμβάνει το Άγιο Βάπτισμα γίνεται μέλος του σώματος της Εκκλησίας και είναι πλέον συνδεδεμένος με την κεφαλή αυτού του σώματος, που είναι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Ο σύνδεσμος αυτός της ενότητας δεν περιορίζεται μόνο στη σχέση με την κεφαλή, αλλά επεκτείνεται και σε όλα τα μέλη του σώματος. Το κάθε μέλος είναι συνδεδεμένο αρμονικά με την κεφαλή του σώματος, αλλά ταυτόχρονα και με όλα τα υπόλοιπα μέλη. Μέσα στο σώμα της Εκκλησίας το κάθε μέλος έχει τη δική του θέση και αποστολή «κατά το μέτρον της δωρεάς του Χριστού». Δηλαδή ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, η κεφαλή της Εκκλησίας είναι εκείνος που παρέχει τα διάφορα χαρίσματα στα μέλη του σώματος. Τα χαρίσματα είναι οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος και χορηγούνται στους πιστούς από τον Ιησού Χριστό «κατά το μέτρον της δωρεάς». Δίδονται δηλαδή ως δωρεά στους πιστούς κατά την κρίση του Θεού και ανάλογα με την πίστη μας προς αυτόν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν αμοιβή της αξίας ή των ικανοτήτων μας. Πάντως δεν υπάρχει βαπτισμένος άνθρωπος που να μην λαμβάνει τη δωρεά του Χριστού με τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος.

Ο Απόστολος Παύλος χαρακτηρίζει τα διάφορα χαρίσματα ως καρπό του Αγίου Πνεύματος και αυτά τα χαρίσματα καλείται να καλλιεργήσει ο άνθρωπος μέσα στην Εκκλησία «εις έργον διακονίας, εις οικοδομήν του Σώματος του Χριστού». Τα χαρίσματα δηλαδή και οι χαρισματούχοι άνθρωποι της Εκκλησίας δεν αποσκοπούν στην αυτοπροβολή αλλά στην οικοδομή του σώματος της Εκκλησίας, στην κατάκτηση της αγιότητας των πιστών. Άλλωστε η πορεία του πιστού ανθρώπου δεν έχει αποκλειστικό – ατομικό χαρακτήρα, κανείς δηλαδή δεν πορεύεται προς την τελειότητα μόνος του, αλλά πορευόμαστε ως κοινωνία προσώπων. Γι΄ αυτό τονίζει ο Απόστολος Παύλος: «μέχρι καταντήσωμεν οι πάντες εις την ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του υιού του Θεού, εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού».

Ο Απόστολος Παύλος για να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο ο Ιησούς Χριστός μοίρασε και μοιράζει τα διάφορα χαρίσματα χρησιμοποιεί δύο εικόνες: «αναβάς εις ύψος ηχμαλώτευσεν αιχμαλωσίαν και έδωκε δόματα τοις ανθρώποις. το δε ανέβη τι εστιν ει μη ότι και κατέβη πρώτον εις τα κατώτερα μέρη της γης;». Η άκρα ταπείνωση του Ιησού Χριστού δεν σταματά πάνω στο Σταυρό, αλλά κατέρχεται στα κατώτατα της γης, στον Άδη. Ο Άδης στη θεολογική ορολογία είναι η κατάσταση των ψυχών που στερούνται των ζωοποιών ενεργειών του Θεού. Ο Ιησούς Χριστός λοιπόν δεν τελειώνει την αποστολή του επί του Σταυρού, αλλά κατέβηκε μέχρι τον Άδη και κήρυξε στα «εν φυλακή πνεύματα» (Α΄ Πετρ. 3,19). Εκεί στον Άδη κατέβηκε μόνος του αλλά στη συνέχεια ανέβηκε φέρνοντας πολλούς μαζί του και διέλυσε ουσιαστικά το βασίλειο, την κυριαρχία του Άδη στις ψυχές των ανθρώπων. Στη συνέχεια και σαράντα μέρες μετά την Ανάστασή Του αναλήφθηκε στους ουρανούς και κάθισε στα δεξιά του Θεού Πατέρα. Στην Ανάληψη δεν ήταν μόνος αλλά έφερε μαζί Του και την ανθρώπινη φύση, την οποία προσέλαβε με την ενανθρώπησή Του. Έτσι η ανθρωπότητα αποκτά και πάλιν τον «αρχαίον κάλλος», τη δυνατότητα της κοινωνίας με τον Θεό.

Ο Ιησούς Χριστός με την Ανάληψή Του «έδωκε δόματα τοις ανθρώποις». Τα «δόματα» είναι τα χαρίσματα. Τα χαρίσματα είναι πολλά και ποικίλα γι΄ αυτό και δεν μπορεί κανείς να τα έχει όλα. Μόνον ο Ιησούς Χριστός ως άνθρωπος είχε όλες τις δωρεές και τα χαρίσματα. Οι πιστοί, τα μέλη του σώματος της Εκκλησίας λαμβάνουν τα χαρίσματα από την κεφαλή του σώματος. Και παρά το γεγονός ότι τα χαρίσματα ποικίλουν, εντούτοις δεν καταργούν την ενότητα της Εκκλησίας, αλλά λειτουργούν όπως το σώμα. Όπως στο ανθρώπινο σώμα υπάρχουν πολλά μέλη, έτσι και στην Εκκλησία υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με διάφορα χαρίσματα. Κανένα μέλος του σώματος δεν περισσεύει, είναι όλα απαραίτητα για την αρμονική λειτουργία του. Έτσι και στην Εκκλησία το κάθε μέλος και το κάθε χάρισμα έχει το σκοπό του. Όλα αποσκοπούν στον καταρτισμό των Αγίων και την ενότητα των πιστών. Άλλωστε οι ποικιλία των χαρισμάτων οδηγεί στην αλληλεξάρτηση και στην αλληλοβοήθεια και επιφέρει την απαλλαγή από τον εωσφορικό εγωισμό. Ο εγωισμός και η υπερηφάνεια διαλύει την κοινωνική συνοχή και οδηγεί στην απομόνωση και αποξένωση από τους άλλους και πρωτίστως από τον Θεό.

Όλοι όσοι έχουμε λάβει το μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος είμαστε μέτοχοι της χάριτος, φορείς των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Τα χαρίσματα αυτά είναι πολλά και ποικίλα και τα μοιράζονται σύμφωνα με τα κριτήρια και μέτρα του Θεού. Γι΄ αυτό και ο καθένας μας έχει διαφορετικά χαρίσματα. Η ποικιλία των χαρισμάτων δεν πρέπει να απειλεί την ενότητα της Εκκλησίας, ούτε να προκαλεί γογγυσμούς κατά του Θεού, ούτε και φθόνο κατά των συνανθρώπων μας που ίσως έλαβαν περισσότερα και μεγαλύτερα χαρίσματα. Ο καθένας με τα δικά του χαρίσματα να συμβάλλει «εις την ενότητα της πίστεως» και να αγωνίζεται να αξιοποιήσει και να αυξήσει τα χαρίσματα που έλαβε, αποβλέποντας στη δόξα του Θεού και στην πνευματική οικοδομή των αδελφών.

Κυριακή Μετά τα Φώτα, Ευαγγ. Ανάγνωσμα Ματθ. δ’ 12-17 (12-01-2020)

Πρωτότυπο Κείμενο

Τῷ καιρῷ εκείνω, ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καπερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ, ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς. Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

Νεοελληνική Απόδοση

Εκείνο τον καιρό, όταν έμαθε ο Ιησούς πως συνέλαβαν τον Ιωάννη, έφυγε για τη Γαλιλαία. Εγκατέλειψε όμως τη Ναζαρέτ και πήγε κι έμεινε στην Καπερναούμ, πόλη που βρίσκεται στις όχθες της λίμνης, στην περιοχή των φυλών Ζαβουλών και Νεφθαλείμ. Έτσι πραγματοποιήθηκε η προφητεία του Ησαΐα που λέει: Η χώρα του Ζαβουλών και η χώρα του Νεφθαλείμ, εκεί που ο δρόμος πάει για τη θάλασσα και πέρα από τον Ιορδάνη, η Γαλιλαία που την κατοικούν ειδωλολάτρες, εκεί αυτοί που κατοικούνε στο σκοτάδι είδαν φως δυνατό. Και για όσους μένουν στη χώρα που τη σκιάζει ο θάνατος ανέτειλε ένα φως για χάρη τους. Από τότε άρχισε κι ο Ιησούς να κηρύττει και να λέει: «Μετανοείτε γιατί έφτασε η βασιλεία του Θεού».

Σχολιασμός

Σήμερα, πρώτη Κυριακή μετά την εορτή των Θεοφανείων, περιγράφεται στην ευαγγελική περικοπή που είναι παρμένη από το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο η έναρξη της επίσημης δράσης και του κηρύγματος του Μεσσία Ιησού Χριστού. Ο Κύριος, αφού βαπτίστηκε από τον άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή στον Ιορδάνη ποταμό και μαρτυρήθηκε από το Θεό Πατέρα και το Πνεύμα το Άγιο ως ο Υιός του Θεού (Ματθ. 3,13-17), πορεύεται στην έρημο «ημέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος υπό του διαβόλου» (Λουκ. 4,2). Αμέσως μετά ο Ηρώδης συλλαμβάνει τον Τίμιο Πρόδρομο και ο Ιησούς μεταβαίνει στην Καπερναούμ. Τη συνεχή προτροπή του Προδρόμου για μετάνοια συνεχίζει πλέον και ανανεώνει από εκεί ο ίδιος ο Χριστός, φανερώνοντας ότι ο Ιωάννης υπήρξε ο Πρόδρομος, το προοίμιο της δικής του έλευσης και παρουσίας.

Ο Θεάνθρωπος Ιησούς αρχίζει λοιπόν το κήρυγμά του λέγοντας: «Μετανοείτε, γιατί έφτασε η Βασιλεία των ουρανών». Η Βασιλεία των ουρανών έχει ήδη έλθει, αφού όπου είναι ο βασιλιάς εκεί είναι και η βασιλεία, και άρα με τον όρο της βασιλείας εννοείται ο Χριστός και η κοινωνία μαζί Του. Ο Κύριος δεν επιθυμεί να φορτώσει τους ανθρώπους, όπως οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς, με βαριά και δυσβάστακτα φορτία και τυπολατρικές διατάξεις, αλλά προβάλλει πρωτίστως την επιτακτική ανάγκη για μετάνοια όχι απλώς σαν μεταμέλεια, η αλλαγή σκέψεων, αλλά κατεξοχήν ως επιστροφή στο Θεό και εναρμόνιση με το θείο θέλημά Του.

Σημαντικό είναι ότι ο Κύριος θέτει το ρήμα μετανοώ σε ενεστώτα διαρκείας (μετανοιείτε), δηλώνοντας περίτρανα πως η μετάνοια είναι μια αένναος κατάσταση. Άλλωστε, κάθε φορά που ο διάκονος ή ο ιερέας εκφωνεί τα «πληρωτικά» όλοι μαζί παρακαλούμε τον Κύριο να μας δώσει να διάγουμε ολόκληρο τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής μας με ειρήνη και μετάνοια. Η διαρκής μετάνοια είναι ένας ασφαλής τρόπος ζωής που οδηγεί στη Βασιλεία των ουρανών. Χαρακτηριστική είναι η διήγηση για τον Αββά Σισώη: Όταν πλησίαζε η επί γης εκδημία του, βρισκόταν πεσμένος στην κλίνη του και πλήθος πατέρων ήταν κοντά του, που έβλεπαν το πρόσωπό του να λάμπει όπως τον ήλιο. Τη στιγμή όμως που έρχονταν οι άγγελοι να παραλάβουν την ψυχή του, ο άγιος φώναζε: «αφήστε με λίγο ακόμα, για να μετανοήσω!» (βλ. Γεροντικόν, Αββάς Σισώης).

Συχνά λέμε πως δεν έχουμε ανάγκη μετανοίας, αφού «ούτε σκοτώσαμε, ούτε κλέψαμε». Το μικρόβιο αυτό της «αναμαρτησίας» είναι ύπουλο και άκρως επικίνδυνο, αφού υποδηλώνει την εσωτερική μας ζόφωση και την πνευματική μας μυωπία: Αν ανοίγαμε λίγο το παράθυρο της ψυχής μας και έστω μια μικρή δέσμη φωτός έμπαινε μέσα, τότε πραγματικά θα καταλαβαίναμε πόση σκόνη και ακαθαρσία υπάρχει εντός μας, πόσο απέχουμε από την κοινωνία μετά του Θεού και με τη γεύση των ακτίστων ενεργειών Του. Τέλος στη μετάνοια δεν υπάρχει, για κάτι τέτοιο θα σήμαινε τελεία ομοίωση με το Χριστό. Ακόμα και τα φαινομενικά μικρά ατοπήματα είναι αμαρτίες που ανεπαίσθητα συσσωρεύονται στη ψυχή όπως τους κόκκους της άμμου που φέρνει ο άνεμος και μας απομακρύνουν από τη Θεία Χάρη (πρβλ. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Αγιορείται Πατέρες και Αγιορείτικα, διήγηση για παπα-Τύχονα Αγιορείτη).  Άλλωστε, μετάνοια επιβάλλεται να έχουμε και για όλα εκείνα που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει για να εγγίσουμε τη Βασιλεία του Θεού και δεν τα πράξαμε.

Επιβάλλεται να αναφέρουμε πως ένας από τους μεγάλους εχθρούς της μετάνοιας είναι η απελπισία. Πολλές φορές ο διάβολος προσπαθεί να μας υποβάλει πως δεν μπορούν να συγχωρεθούν τα όσα πράξαμε και συνεπώς είμαστε έτσι κι αλλιώς καταδικασμένοι. Πολύ διδακτική είναι η εξής διήγηση: Κάποιος μοναχός επισκέφθηκε τον Αββά Σισώη και του είπε πως έπεσε σε αμάρτημα. Ο όσιος του αποκρίθηκε : «Να σηκωστείς με τη μετάνοια!». Ο μοναχός αποκρίθηκε πως δεν είναι η πρώτη φορά που πέφτει και μετανοεί και ο αββάς του είπε: « Και γιατί απελπίζεσαι; Άμα πέφτεις να σηκώνεσαι και άμα ξαναπέφτεις να ξανασηκώνεσαι!» (Γεροντικόν, Αββάς Σισώης). Γνωστή είναι επίσης και η ιστορία του ανθρώπου εκείνου που καθημερινά αμάρτανε παρασυρόμενος από την ηδονή της αμαρτίας και αμέσως μετά έτρεχε στο Ναό και έκλαιγε υποσχόμενος στον Κύριο να μην ξανααμαρτήσει. Αυτός ο κύκλος επαναλαμβανόταν για πολύ καιρό, ώσπου τελικά ο Κύριος πήρε τη ψυχή του όταν βρισκόταν εντός του Ναού εν μετανοία και οι πατέρες πληροφορήθηκαν ότι αυτή η μετάνοιά του έγινε δεκτή από το Θεό (βλ. Ευεργετινός, Τόμος Α΄, Λόγος Ά).

Η μετάνοια επιβάλλεται να συνοδεύεται στη ζωή μας και με έργα μετανοίας. « Ποιήσατε ουν καρπόυς αξίους της μετανοίας» βροντοφώναζε ο Τίμιος Πρόδρομος και παρότρυνε εκείνους που είχαν δύο χιτώνες να δίνουν τον ένα, τους τελώνες να μην απαιτούν περισσότερα από εκείνα που έπρεπε, τους στρατιώτες να μην παίρνουν με τη βία τα υπάρχοντα του κόσμου και να αρκούνται στο μισθό τους (βλ. Λουκ. 3, 7-18).

Η μετάνοια λοιπόν είναι μια συνεχής κατάσταση στη ζωή του πιστού. Μετάνοια σημαίνει αλλάζω νου, αλλάζω τρόπο ζωής, εγκαταλείπω τα έργα του σκότους, επιστρέφω στο Θεό και προσπαθώ να εναρμονιστώ με το θέλημά Του. Τέλος, μετάνοια σημαίνει ότι οδηγούμαι στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως και Συγχωρήσεως, όπου ο ίδιος ο Χριστός δια του ιερέως δέχεται τη μετάνοιά μου.