--4η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ - 21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ-- ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΗΣΑΚΗ

«4η Αυγούστου - 21η Απριλίου: Συγκριτική μελέτη» του Μάνου Χατζηδάκη

του Γιώργου Πισσαλίδη περισσότερα άρθρα του συγγραφέα

«4η Αυγούστου - 21η Απριλίου: Συγκριτική μελέτη» του Μάνου Χατζηδάκη.

Ο Μεταξάς ουδέποτε υπήρξε φασίστας και η 4η Αυγούστου ήταν μία φιλολαϊκή απολυταρχική κυβέρνηση.

Εργατική Πρωτομαγιά επί 4ης Αυγούστου.

Το καθεστώς της 21ης Απριλίου υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές στην επαρχία.

Νίκος Μακαρέζος: Ο αρχιτέκτων του οικονομικού θαύματος της 21ης Απριλίου.

Σε μια εποχή που σηματοδοτείται από την κυριαρχία του ΔΝΤ, του εθνομηδενισμού και του κινήματος των «αγανακτισμένων», ο Μάνος Χατζηδάκης εξέδωσε το βιβλίο «4η Αυγούστου και 21η Απριλίου: Συγκριτική μελέτη» (εκδόσεις «Ελεύθερος Κόσμος»). Ένα βιβλίο που ηχεί όσο λίγα επίκαιρο την εποχή της οικονομικής και πολιτικής κρίσης. Για όσους έχουν βέβαια ανοικτά τα μάτια και τα αυτιά τους.

Ο συγγραφέας έχει συγγράψει στο παρελθόν την «Πορεία προς την Δόξα» για τον Μεταξά και την «Ιδεολογία της 21ης Απριλίου». Έχοντας πρόσβαση σε αρχεία και προσωπική επαφή με επιζώντες των δύο καθεστώτων, έρχεται τώρα να γράψει μια συγκριτική μελέτη, που για πολλούς είναι όνειρο ζωής.

Το βιβλίο ξεκινά με μια σύγκριση ανάμεσα στον βυζαντινής καταγωγής Ιωάννη Μεταξά και τον αγροτικής καταγωγής ριζοσπάστη Γεώργιο Παπαδόπουλο, όσον αφορά την στρατιωτική και πολιτική καριέρα.

Αντικομμουνισμός και επανάσταση

Ενδιαφέρουσα η διαφοροποίηση που γίνεται ανάμεσα στο Πραξικόπημα και στην Επανάσταση. Η νομική επιστήμη ορίζει ως πραξικόπημα το στρατιωτικό κίνημα που γίνεται «εκ των άνω», ενώ Επανάσταση το κίνημα που γίνεται «από κάτω». Με αυτόν την ορολογία, ο Μεταξάς υπήρξε πραξικοπηματίας με στήριξη του Βασιλιά, ενώ ο «Έλληνας Νάσερ» υπήρξε, όπως ο Ζορμπάς και ο Πλαστήρας, επαναστάτης. Αυτό θέτει σε θεωρητικό επίπεδο τέλος τα περί «πραξικοπήματος» που ακούγονται από δημοσιογράφους της Μεταπολίτευσης.

To κοινό ανάμεσα στα δύο εθνικιστικά καθεστώτα, είναι ότι υπήρξαν προσπάθειες για αποφυγή ενός εμφύλιου σπαραγμού που ετοίμαζαν οι κομμουνιστές με την βοήθεια Λαϊκών Μετώπων (συνεργασία με αστικά κόμματα). Και στις δύο περιπτώσεις αποδεικνύεται ότι ο κίνδυνος για την Ελλάδα ήταν υπαρκτός. Τέλος, ο Χατζηδάκης αποδεικνύει με στοιχεία ότι η Επανάσταση της 21ης Απριλίου ήταν ελληνοκίνητη, ότι ήταν το λάθος πραξικόπημα για τους Αμερικανούς και ότι η περιβόητη αντίσταση ήταν αμελητέα, αν όχι ξενοκίνητη (Παναγούλης).

Όμως δεν αρκέστηκαν σε ένα στείρο αντικομμουνισμό. Ο λόγος που υπήρξε ουσιαστικά η 4η Αυγούστου ήταν η αποφυγή ενός δεύτερου Διχασμού και η προετοιμασία για τον επερχόμενο πόλεμο. Όσο για την 21η Απριλίου έγραφε ο αείμνηστος Δημήτριος Τσάκωνας: «Η αδικαίωτη γενιά της Εθνικής Αντιστάσεως εξεπροσώπησε το αίτημα μιας Επαναστατικής ανασυντάξεως του εθνικού βίου και αποτελεί τον αντίποδα του «ελληνικού» κομμουνισμού και του πολιτικού κατεστημένου της κεντροδεξιάς» («Κοινωνιολογία του Νεοελληνικού Πνεύματος»).

Θεωρούσε δε τον Παπαδόπουλο ότι «έχει εθνικιστικές και σοσιαλιστικές τάσεις» (Νασερισμός) και ότι «ανήκε στην προοδευτική, κοινωνικά αριστερή πτέρυγα του εθνικού κινήματος της 21ης Απριλίου». Τέλος για αυτόν, οι επαναστατήσαντες αξιωματικοί «αποτελούσαν την μόνη δύναμη - που παράλληλα με τον Ανδρέα Παπανδρέου - επεδίωκαν την ανατροπή του «κατεστημένου»

Μεταξάς: Ουδέποτε φασίστας

Αυτό μας φέρνει στο σημαντικό σημείο της Ιδεολογίας των δύο καθεστώτων, που αντανακλούσαν τις πολιτικές τάσεις της εποχής του. Έτσι υπήρχε μία αντικοινοβουλευτική ρητορική του Μεταξά με πιο γνωστή την ρήση: «Η Δημοκρατία είναι το παιδί του Καπιταλισμού. Είναι το όργανο με το οποίο ο Καπιταλισμός κυριαρχεί πάνω στην λαϊκή μάζα. Είναι το όργανο με το οποίο κατορθώνει ο Καπιταλισμός να παριστάνη τη θέλησι του ως την λαϊκή θέλησι». Για να συμπληρώσει αλλού: «Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό, κράτος με βάσι αγροτική και εργατική, άρα αντιπλουτοκρατικό».

Αυτό κάνει πολλούς να θεωρούν το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ως φασιστικό. Είναι όμως έτσι; Ο Χατζηδάκης απαντά «Όχι». Το δικαιολογεί με τέσσερα επιχειρήματα που προσωπικά θεωρούμε πολύ σωστά.

• Όλα τα εθνικιστικά κινήματα του μεσοπολέμου υπήρξαν λαϊκά κινήματα «εκ των κάτω». Αντιθέτως η 4η Αυγούστου επεβλήθη «εκ των άνω».
• Όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα εγκαθίδρυσαν μονοκομματικό Κράτος, όπου το Κόμμα ταυτιζόταν με το Κράτος. Αντίθετα, όπως έλεγε ο Μεταξάς, η 4η Αυγούστου «στηρίζεται επί της ολότητος του Ελληνικού Λαού».
• Στα ολοκληρωτικά καθεστώτα επεβλήθη μια επίσημη κοσμοθεωρία που έλεγχε όλες τις κοινωνικές και ατομικές εκδηλώσεις. Ο Μεταξάς ουδέποτε επέβαλε συγκεκριμένο δόγμα. Μόνο επιφανειακή «φασίζουσα» ρητορική.
• Ο Μεταξάς δεν συμμερίζετο την απαξίωση που είχαν ο Φασισμός και ο Εθνοκοινωνισμός προς τον Χριστιανισμό και την Εκκλησία.
• Τέλος δεν υπήρχε σωβινιστική και επιθετική εξωτερική πολιτική.

Τι ήταν τελικά 4η Αυγούστου; Μία Πεφωτισμένη Δεσποτεία στο στυλ του Καποδίστρια, το οποίο στηριζόταν σε μία εθνική οικονομία αυτάρκειας λόγω πολέμου και όχι ιδεολογίας. Αντί όμως να οδεύσει προς ένα κοινοβουλευτισμό, ο Μεταξάς, παρ’ όλη την συντεχνιακή ρητορεία, ήθελε μία επιστροφή στην απόλυτη μοναρχία του 19ου αιώνα.

Παπαδόπουλος: Ορθόδοξος κοινοτιστής

Όσο για τον Παπαδόπουλο, θα προσπαθούσε να δημιουργήσει μία Οικονομική και Κοινωνική Δημοκρατία, όπου η κοινωνικοποίηση της ελευθερίας του ατόμου ήταν η Τρίτη Λύση απέναντι στον λιμπεραλισμό και τον κομμουνισμό. Ήταν δε κεϋνσιανιστής στην οικονομία και ορθόδοξος κοινοτιστής στην πολιτική. Αυτό αποδεικνύει εξάλλου το παρεξηγημένο «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» και η δημιουργία των 7 Περιφερειακών Διοικήσεων, βασισμένη στον κοινοτισμό του Δραγούμη. Όσο για τα περί έλλειψης ιδεολογίας του Παπαδόπουλου (Δενδρινός) έχουν να κάνουν με την άρνηση του να ιδρύσει φασιστικό κράτος. Δηλαδή κατηγορούν τον Παπαδόπουλο ότι δεν έκανε αυτά που ήθελαν αυτοί να κάνει.

Διδάγματα του σήμερα

Τι μας μένει σήμερα από τον Μεταξά και τον Παπαδόπουλο; Πρώτον μία φυλετική βάση του Έθνους σε συνδυασμό στήριξης των θεσμών και μία πειθαρχημένη ελευθερία, που ήταν και η αληθινή βάση της Ελληνικής Δημοκρατίας. Μια ανωτερότητα του ελληνικού πνεύματος ως εξανθρωπιστής της Οικουμένης. Μία εκμάθηση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του Έλληνα, πριν μπορεί να ψηφίζει, όπως υπήρχε στην «Πολιτική Αγωγή» του Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου. Τέταρτον και σημαντικότερον, μια εργατική νομοθεσία και ένα κοινωνικό κράτος, που σήμερα διαλύει το ΔΝΤ. Αυτό σε συνδυασμό με μία οικονομική ανάπτυξη που οδήγησε σε ένα ανεπανάληπτο οικονομικό θαύμα της περιόδου 1970-1972.

Κυρίως όμως πολλά σημεία του συντάγματος του 1968/1973 όπως:

• Εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό.
• Θεσμός των δημοψηφισμάτων
• Μείωση του αριθμού των βουλευτών από 300 σε 150
• Κατάργηση όλων των βουλευτικών ευεργετημάτων
• Κατάργηση ποινικής ασυλίας των βουλευτών
• Καθιέρωση του ασυμβίβαστου μεταξύ βουλευτού και υπουργού

Πιστεύουμε λοιπόν, ότι το βιβλίο του Μάνου Χατζηδάκη είναι επίκαιρο όσο ποτέ και η ανάγνωση του είναι αναγκαία για εθνικιστές και μη.