Οι «διά Χριστόν σαλοί»

 Ε.Ι.Π.Α.Σ.

                      Ο όρος "διά Χριστόν σαλός" στην Ορθόδοξη παράδοση αναφέρεται σε έναν άνθρωπο που προσποιείται τον ανόητο ή τον τρελό, συχνά για να επιτύχει κάποιο σκοπό, συνήθως πνευματικό ή ηθικό. Αυτή η πρακτική δεν είναι τρέλα στην κυριολεξία, αλλά μια μορφή άσκησης και ταπείνωσης, όπου το άτομο υποκρίνεται την πνευματική ανωριμότητα για να αποκαλύψει την υποκρισία και τα ψεύδη της κοινωνίας. 

             Η λέξη σαλός ανήκει στη βυζαντινή περίοδο της ελληνικής γλώσσας και σημαίνει τρελός («σαλεμένος», όπως λέμε σήμερα). 

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Ο βίος του Αγίου Ανδρέου συντάχθηκε από τον πρεσβύτερο Νικηφόρο της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως, περί τα μέσα του 10ου αιώνος μ.Χ. (956 - 959 μ.Χ.), επί βασιλείας του Κωνσταντίνου Ζ' Πορφυρογέννητου.

Ο Άγιος Ανδρέας, ο διά Χριστόν σαλός, καταγόταν από την Σκυθία και έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ' του Σοφού (886 - 912 μ.Χ.).

Από παιδική ηλικία είχε πουληθεί ως δούλος σε κάποιον πρωτοσπαθάριο και στρατηλάτη της Ανατολής, ονομαζόμενο Θεόγνωστο, άνδρα ενάρετο και ευσεβή, ο οποίος τόσο αγάπησε τον μικρό Ανδρέα, ώστε τον μεταχειρίστηκε ως υιό του, φροντίζοντας για την επιμελή και θεοσεβή μόρφωση αυτού.

Τον Ανδρέα είλκυαν περισσότερο από κάθε άλλο τα ιερά γράμματα και ιδιαίτερα οι Βίοι και τα Μαρτύρια των αγωνιστών της Χριστιανικής πίστεως. Τέτοιος δε υπήρξε ο ζήλος του προς αυτά, ώστε αποκλήθηκε «σαλός» (μωρός), διότι ο ζήλος του αυτός τον ωθούσε πολλές φορές στο να υπομένει εμπαιγμούς, ταπεινώσεις και βαριές ύβρεις και να προβαίνει σε διαβήματα που κρίνονται ως ανισόρροπα και εκκεντρικά. Αλλά εκείνος υπέμενε τους εξευτελισμούς, παρηγορούμενος από το ότι πολλές φορές πετύχαινε να επαναφέρει στην ευθεία οδό παραστρατημένες υπάρξεις.

Αλλά ο Άγιος Ανδρέας διακρινόταν και για την φιλανθρωπία και την αγαθοποιία του. Όχι μόνο μοιραζόταν τα υπάρχοντά του με τους φτωχούς, αλλά προσέφερε ότι είχε και ο ίδιος έμενε νηστικός και γυμνός. σε εκείνους που τον παρατηρούσαν για τις υπερβολικές αγαθοεργίες του, υπενθύμιζε τους λόγους του Κυρίου «ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε», και τους έλεγε ότι στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου, και μάλιστα του πάσχοντος αδελφού, έβλεπε τον Χριστό.

Ο Άγιος, σε μία ολονύκτια Ακολουθία στο ναό των Βλαχερνών είδε τη Θεοτόκο στον ουρανό προσευχόμενη και σκέπουσα το λαό με το τίμιο ωμοφόριό της (1 και 28 Οκτωβρίου).

Κάποια ημέρα συνέβη κάτι παράδοξο στο θεράποντα του Κυρίου. Κατά την συνήθειά του, για να μην γνωρίζει κανείς την εργασία του στους προθάλαμους των εκκλησιών, όπου προσευχόταν, πορευόταν κρυφά προς το ναό της Πανυμνήτου Θεοτόκου, στην αριστερά στοά της αγοράς του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Έτυχε, τότε, κάποιο παιδί να διέρχεται τη λεωφόρο, εκτελώντας διαταγή του κυρίου του. Ο Όσιος πήγαινε προς το ναό για να προσευχηθεί· το παιδί τάχυνε το βήμα του και τον πρόφθασε, χωρίς ο Όσιος να το αντιληφθεί. Όταν έφθασε προ των πυλών του ναού ο Ανδρέας, Θεού θέλοντος, εξέτεινε τη δεξιά του χείρα και αφού σφράγισε με το σημείο του τιμίου Σταυρού τις πύλες, αυτές ευθύς υποχώρησαν. Εισήλθε στο ναό και άρχισε τις προσευχές, μη γνωρίζοντας ότι κάποιος τον παρακολουθούσε. Το παιδί, το οποίο ακολουθούσε τον Όσιο, γνώριζε ότι ο άνθρωπος ήταν σαλός. Όταν τον είδε να ανοίγει αυτομάτως τις πύλες του ναού, έφριξε και κυριεύθηκε από τρόμο· έλεγε, λοιπόν, στον εαυτό του: «Ποιόν δούλο του Θεού οι κατά αλήθειαν μωροί σαλό ονομάζουν! Πόσο μεγάλος άγιος είναι, και εμείς οι ανόητοι αγνοούμε! Πόσους κρυφούς δούλους έχει ο Θεός και ουδείς γνωρίζει τα περί αυτών!».

Αυτά λογιζόταν το παιδί και πλησίασε, για να μάθει τί κάνει ο Άγιος εντός του ναού· βλέπει, λοιπόν, αυτόν προ του άμβωνος να κρέμεται στον αέρα και να προσεύχεται. Κατεπλάγη από το παράδοξο τούτο θέαμα και αναχώρησε, για να εκτελέσει την διαταγή του κυρίου του. Ο Όσιος τελείωσε την προσευχή του και έφυγε. Εξερχόμενος από το ναό, ασφάλισε πάλι τις θύρες με το σημείο του Σταυρού. Τότε αντιλήφθηκε την παρουσία του παιδιού και λυπήθηκε, επειδή κάποιος οικέτης έγινε θεατής των συμβάντων· ανέμενε την επιστροφή του παιδιού, για να του παραγγείλει να μην αποκαλύψει τα περί του Οσίου. Συνάντησε το παιδί και είπε: «Φύλαξε, τέκνον, όλα όσα είδες στον τόπο τούτο και θα έχεις το έλεος του Κυρίου του Θεού».

Μία ημέρα, προς το τέλος της αγίας Τεσσαρακοστής, ο λαός της βασιλευούσης των πόλεων, της Κωνσταντινουπόλεως, επευφημούσε τον Δεσπότη Χριστό μετά βαΐων και ύμνων. Βλέπει, τότε, ο μακάριος Ανδρέας, κάποιον γέροντα, ωραίο κατά την εξωτερική εμφάνιση, να εισέρχεται στο ναό της του Θεού Σοφίας. Πλήθος λαού τον ακολουθούσε, με βάια και σταυρούς, οι οποίοι έλαμπαν ως αστραπή· μελωδούσαν μέλος τερπνό, ηδύ και σωτήριο. Ο ένας στον άλλο παραχωρούσε το προβάδισμα και όλοι κατευθύνονταν προς τον άμβωνα. Ο γέροντας εκείνος κατείχε κινύρα και έκρουε τις χορδές συνοδεύοντας τους ψάλτες. Ο μακάριος ετέρπετο από το θέαμα και την ψαλμωδία· σκίρτησε και είπε: «Μνήσθητι Κύριε τοῦ Δαβὶδ καὶ πάσης τῆς πραότητος αὐτοῦ. Ἰδού, ἀκούσαμε τὴν Κυρία τὴν Κυριοπρεσβεύτρια καὶ τὴν εὑρήκαμε ὅμοια πρὸς τὴ Σοφίαν τὴν τερπνή».

Αυτά έλεγε ο Άγιος. Κάποιοι από τους παρευρισκόμενους σοφούς έλεγαν: «Πώς, σαλέ; Αναφέρεται στο στίχο αυτό του ψαλμού η Παναγία; Τί είναι αυτά τα οποία λέγεις;». και εξ αιτίας της άγνοιάς τους γέλασαν και αναχώρησαν. Ο μακάριος τα έλεγε αυτά επειδή είδε τον Δαβίδ με άλλους Προφήτες να έχουν έλθει εκεί.

Έτσι θεοφιλώς έζησε ο διά Χριστόν σαλός Άγιος Ανδρέας και κοιμήθηκε με ειρήνη σε ηλικία εξήντα έξι ετών. Ευθύς ευωδίασαν μύρα και θυμιάματα στον τόπο εκείνο, όπου άφησε το πνεύμα του ο Άγιος. Μία γυναίκα φτωχή, η οποία διέμενε πλησίον οσφράνθηκε την ηδύπνοο και ασύγκριτη ευωδία. την ακολούθησε, λοιπόν, αυτή και έφθασε στον τόπο εκείνο όπου έκειτο ο Άγιος. Βρήκε τον μακάριο νεκρό· ήδη δε ανέβλυζε μύρο από το τίμιο λείψανό του. Έτραξε, λοιπόν, και ανήγγειλε το θαύμα, επικαλούμενη με όρκο ως μάρτυρα τον Θεό. Πολλοί συγκεντρώθηκαν τότε, αλλά δεν βρήκαν το τίμιο λείψανο του Αγίου. Τους προκαλούσε κατάπληξη, όμως, η ευοσμία του μύρου και των θυμιαμάτων. Ο Κύριος, ο Οποίος γνωρίζει τα κρίματα εκάστου και τα απόκρυφα κατορθώματα του Αγίου, μετέθεσε το λείψανο του Αγίου.

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει ότι ο Άγιος Ανδρέας έγραψε πολλές προφητείες οι οποίες δεν εκδόθηκαν ποτέ και βρίσκονται στην Μονή Iβήρων.

Προσευχή του Αγίου Ανδρέου προ της μακαρίας κοιμήσεώς του

«Ὁ Πατέρας, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, Τριὰς ἡ ζωοποιὸς καὶ ὁμοούσιος, σύνθρονος καὶ ἀμέριστος, παρακαλοῦμέν Σε οἱ πένητες, οἱ ξένοι, οἱ πτωχοὶ καὶ γυμνοί· οἱ μὴ ἔχοντες ποῦ τὴν κεφαλὴν κλῖναι· ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός Σου κλίνομεν τὸ γόνυ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, τῆς καρδίας καὶ τοῦ πνεύματος καὶ δεόμεθά Σου καὶ ἱκετεύομέν Σε, τὸν Θεόν, τὸ φοβερὸν ὄνομα Σαβαώθ· ἀγαθὲ καὶ ἅγιε Δέσποτα, πλαστουργέ, ποιητά, παντοκράτωρ κλῖνον τὸ οὖς σου καὶ πρόσδεξε εὐμενῶς τὴν ἱκετήριον δέησιν ἡμῶν τῶν ταπεινῶν καὶ ἀξίωσόν μας νὰ ἁγιασθῶμεν, ἐν τῇ δυνάμει καὶ τῷ ὀνόματί Σου, Κύριε, οἰκτίρμον, ἐλεῆμον, μακρόθυμε καὶ πολυέλεε. Ἐλθέ, Πατέρα, Υἱὲ καὶ Πνεῦμα Ἅγιο· ἐλθέ, τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μετὰ συμπαθείας διὰ τὰ παραπτώματά μας, τὰ ἐν λόγῳ ἢ ἔργῳ ἢ ἐν ἐνθυμήσει ἢ διανοίᾳ. Πάριδε καὶ ἄφες ταῦτα ἀγαθέ, εὔσπλαχνε, ἐλεῆμον, πολυέλεε. Καὶ μὴ μᾶς καταισχύνῃς· μὴ μᾶς ἀπορρίψῃς ἀπὸ τοῦ προσώπου Σου· Σύ, ὁ Ὁποῖος ἀπὸ ἀγάπην ὑπερβολικὴν καὶ γλυκυτάτην φιλανθρωπίαν, κάμπτεσαι ἀπὸ τὰς προσευχὰς τῶν φίλων Σου».

 

========================================

           Η περίπτωση των «διά Χριστόν σαλών»

Στην πληθώρα των αγίων – των ανθρώπων δηλαδή που αγάπησαν το Χριστό «εξ όλης της καρδίας» και εκφράσαν την αγάπη τους με απάρνηση του εαυτού τους και την άρση του σταυρού τους – υπάρχουν και οι λεγόμενοι «δια Χριστόν σαλοί». Συνήθως μοναχοί, παρουσιάζονταν στον κόσμο ως τρελοί, αντίθετοι με την κοινή λογική, λέγοντας και κάμνοντας όσα τους παρουσίαζαν αλλόφρονες και ανήθικους. Πίσω όμως από τέτοια συμπεριφορά κρυβόταν η απάθεια, η πίστη, τα χαρίσματα, η αγιότητα τους.

Ο τρόπος αυτός της ασκήσεως ήταν κλήση από το Θεό κι όχι προσωπική επιλογή. Ήταν ειδικό χάρισμα που δινόταν σε ορισμένους για συγκεκριμένο λόγο, σε συγκεκριμένη κοινωνία. Συνήθως η κοινωνία ήταν εκκοσμικευμένη χριστιανικά, είχε χάσει το αληθινό νόημα της εκκλησιαστικής ζωής και ζούσε το τυπικό, το επιφανειακό, το κίβδηλο.

Επειδή η «διά Χριστόν σαλότητα» είναι χάρισμα του αγίου Πνεύματος, κατανοείται με τη φώτισή Του. Η «διά Χριστόν σαλότητα» και η σαλότητα εξωτερικά δεν διαφέρουν, γι’ αυτό και η διάκρισή τους γίνεται σε όσους μπορούν να διακρίνουν, μέσα από τα λόγια και τα έργα του σαλού, την παρουσία της Χάριτος του Θεού.

Αν και «ο κόσμος εν τω πονηρώ κείται», κυριαρχούμενος από «τον κοσμοκράτορα του σκότους του αιώνος τούτου», ο Θεός, ως αγάπη και Πατέρας δεν άφησε τα παιδιά Του ακάληπτα και απροστάτευτα. Η παρουσία των αγίων είναι η παρουσία του Θεού ανάμεσά μας.

Οι «διά Χριστόν σαλοί» στην πραγματικότητα εμπαίζουν τον διάβολον και το κοσμικό φρόνημα. Εισερχόμενοι στον παραλογισμό του διαβόλου και του κόσμου και ζώντας ως παράλογοι – σαλοί, είναι ως να εισέρχονται στο χώρο του. Γι’ αυτό και με τη χάρη του Θεού, που έχουν ως άγιοι, τον εμπαίζουν, τον διαλύουν «εις τον οίκον αυτού».

Ζώντας σ’ ένα εκκοσμικευμένο χριστιανικά κόσμο, που έχασε την ταυτότητά του, που αρνήθηκε τις ρίζες του, που ενθαρρύνει την τυπικότητα και την επιφάνεια, η περίπτωση των «διά Χριστόν σαλών» παραπέμπει στην άλλη λογική, στη λογική του Θεού. Υποδεικνύει εμφαντικά την αγιότητα ως θυσία για το Χριστό και τους αδελφούς Του που παραπαίουν στη σύγχιση και στη φιλαυτία. Αναδεικνύει τη δυναμική της απόρριψης των ανθρώπων και την υποτίμησή τους, του να μην έχεις τις ανέσεις, την υπόληψη και την ψεύτικη – επιφανειακή ηθική.

Ασφαλώς δεν είναι όλοι γι’ αυτό τον τρόπο ζωής, ούτε ο Θεός ζητά κάτι τέτοιο απ’ όλους. Έχοντας όμως υπόψιν αυτό το δύσκολο δρόμο αγιότητας, να μπορέσουμε να υπερβούμε λίγο τα τυπικά «θρησκευτικά μας καθήκοντα» και να ζήσουμε την ουσία της χριστιανικής ζωής που συνίσταται στην ταπείνωση που δεν στηρίζεται στη γνώμη του κόσμου, στην αγάπη που δεν είναι οι «καλές πράξεις» αλλά το δόσιμο της καρδίας, στη θυσία του εαυτού μας ως έκφραση αγάπης στο Χριστό.

Έτσι θα αποκτήσουμε τη λογική του Θεού, νουν Χριστού, κι άρα την ειρήνη και τη χαρά Του.

 

=================================

Άγιος Γαβριήλ ο διά Χριστόν σαλός: Τι χριστιανοί είστε εσείς που δεν πιστεύετε τον αναστημένο Χριστό;

Άγιος Γαβριήλ, ο διά Χριστόν σαλός και Ομολογητής (1929-1995).

Αξιοπερίεργο είναι το γεγονός ότι ενώ τα κρατικά όργανα [επί Σοβιετικής Ένωσης] τον χλεύαζαν και τον περιέπαιζαν [τον άγιο Γαβριήλ τον διά Χριστόν σαλό και Ομολογητή], ο Κύριος είχε ενσταλάξει στις ψυχές τους τέτοιο φόβο και δέος, που αναρωτιούνταν τι είδους άνθρωπος ήταν ο π. Γαβριήλ.

Κι εκείνος τους απαντούσε: «Τι χριστιανοί είστε εσείς που δεν πιστεύετε τον αναστημένο Χριστό; Αν δεν είχε αναστηθεί, τι Τον ήθελα εγώ τον πεθαμένο Ιησού; Τρελοί ήταν οι απόστολοι που μαρτύρησαν γι’ Αυτόν; Τον δικό σας, τον Λένιν, που κείται πεθαμένος σαν σκύλος, ποιος τον θέλει έτσι; Κι εγώ με τη θεία πρόνοια βρίσκομαι εδώ, για να σωθούν ψυχές, και πρέπει να κηρύττω».

Οι υπάλληλοι του κράτους άρχισαν σιγά σιγά να ζητούν κρυφά συγχώρεση και να ανησυχούν, ρωτώντας ο ένας τον άλλον, μήπως ο π. Γαβριήλ ήταν θυμωμένος μαζί τους.

Στο τέλος τον δίκασαν με βάση τον κώδικα 72 «περί αντισοβιετικής προπαγάνδας».

Όταν στο μεταξύ τον είχαν μεταφέρει από την απομόνωση στο κελί με τους άλλους κρατουμένους, αυτοί στην αρχή δεν του φέρονταν καλά. Κάποιος μάλιστα πήγε και να χειροδικήσει εναντίον του, αλλά ο π. Γαβριήλ τότε σηκώθηκε και άρχισε να προσεύχεται.

Οι κρατούμενοι, βλέποντάς τον να γονατίζει και να προσεύχεται με υψωμένα τα χέρια στον ουρανό, απόρησαν αλλά και φοβήθηκαν. Όλοι ζήτησαν να τους συγχωρέσει.

Η ενάρετη συμπεριφορά και ο μελίρρυτος λόγος του π. Γαβριήλ συγκίνησε τις σκληρές καρδιές των συγκρατουμένων του.

Διηγείται ο ίδιος: «Το πρωί σηκωνόμουν νωρίς, σκούπιζα, έπαιρνα τον κουβά της τουαλέτας και τον έβγαζα έξω. Ύστερα με μια βρεγμένη πετσέτα σφουγγάριζα. Δεν απέφευγα τίποτα. Οι ληστές με κοίταζαν με απορία. Από την ψάθα της σκούπας είχα φτιάξει κι ένα σταυρό και προσευχόμουν, και με αυτόν έκανα κήρυγμα σε όλους τους κρατουμένους.

Πολύ γρήγορα αρχίσαμε να προσευχόμαστε όλοι μαζί. Μοιραζόμασταν και τις δουλειές. Μόλις έπιανα τη σκούπα, την άρπαζαν οι καημένοι από τα χέρια μου, λέγοντας:
– Τις δουλειές όλες θα τις κάνουμε εμείς. Εσύ μόνο να μας μιλάς.

Κάποιος που με γνώριζε είπε πως ήμουν ο αδελφός του «Δικέφαλου», τον οποίο αγαπούσαν και λίγο προτού συλλάβουν κι εμένα πέθανε μέσα στη φυλακή άρρωστος. Οι κρατούμενοι τότε πέταξαν από τη χαρά τους. Με τη χάρη του Θεού με αγάπησαν τόσο, που έλεγαν ότι δεν ήθελαν να αποφυλακιστούν και να με αποχωριστούν».

 

==============================================

τον άγ. Θεόδωρο το σαλό,

τον άγ. Παύλο το σαλό,

τον άγ. Σάββα το Βατοπεδινό,

τον άγ. Θεόδουλο τον Κύπριο

και την αγία Ισιδώρα, η οποία έζησε περιφρονημένη από εμπαθείς μοναχές στη γυναικεία μονή της Ταβέννης, στην Άνω Αίγυπτο· εκεί την ανακάλυψε, κατόπιν οράματος, ο μεγάλος άγιος ασκητής Πιτηρούμ· όταν όμως έγινε γνωστή η αγιότητά της χάθηκε και κανείς δεν έμαθε τίποτ’ άλλο γι’ αυτήν (βλ. Παλλαδίου Λαυσαϊκόν (4^ος – 5^ος αι. μ.Χ.)· η διήγηση αναδημοσιεύεται στο Γεροντικόν, εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 255-257.).

Όλοι οι παραπάνω φέρουν δίπλα στο όνομά τους τον τίτλο «ο διά Χριστόν σαλός» ή «η διά Χριστόν σαλή», κι έτσι ξεχωρίζουν από άλλους αγίους με το ίδιο όνομα (π.χ. ο άγ. Ανδρέας ο διά Χριστόν σαλός από τον απόστολο Ανδρέα, ο άγ. Συμεών ο διά Χριστόν σαλός από τον άγ. Συμεών το Νέο Θεολόγο κ.λ.π.).

Η Ρωσική Εκκλησία τιμά περισσότερους, άντρες και γυναίκες (τους λεγόμενους «Γιουροντίβι», Iurodivyi), ανάμεσα στους οποίους ορισμένοι από τους σημαντικότερους αγίους της Ρωσίας, όπως ο άγιος Βασίλειος της Μόσχας (στον οποίο είναι αφιερωμένος ο καθεδρικός ναός της Μόσχας), η οσία Ξένη της Πετρούπολης († 1806), που κυκλοφορούσε ντυμένη με τη στρατιωτική στολή του νεκρού συζύγου της και παρίστανε ότι είχε υιοθετήσει την ταυτότητά του, η αγία Πελαγία Ιβάνοβνα († 1884), η αγία Παρασκευή (Πάσσα) του Ντιβέγιεβο († 1915), κ.ά. «Από το 14^ο μέχρι και τον 20ό αιώνα έχουν παρελάσει από τους δρόμους των πόλεων ή των δασών αυτής της αχανούς χώρας χιλιάδες γυμνοί ή ημίγυμνοι, ανυπόδητοι, κουρελοφορεμένοι, άστεγοι «αλήτες» «τρελοί», που στο διάβα τους άλλοι θαυματουργώντας, άλλοι νουθετώντας και άλλοι ελέγχοντας έφεραν πολλούς σε συναίσθηση της ματαιότητας τούτου του κόσμου και κατ’ επέκταση έζησαν τα υπόλοιπά τους χρόνια κοντά στην Εκκλησία» (Ίκαρου Πετρίδη, Εμπαίζοντες – Ημείς μωροί διά Χριστόν, εκδ. Μορφή – Εκδοθείτω, Αθήνα 2008, σελ. 14).

Άλλοι Ρώσοι σαλοί άγιοι: «Ο  άγιος Προκόπιος, που έζησε στις αρχές του 14ου αιώνα. Ήταν πλούσιος έμπορος ο οποίος αφού έδωσε όλη την περιουσία του στους φτωχούς, έγινε ο ίδιος ζητιάνος και κοιμόταν με τους σκύλους η πολλές φορές στα σκαλοπάτια των εκκλησιών. Προσευχόταν διαρκώς για την πόλη και τους κατοίκους της οι οποίοι τον θεωρούσαν προφήτη. Αναγνωρίστηκε σαν άγιος από την Σύνοδο της Μόσχας, το 1547.
Άλλοι δύο φημισμένοι Yurodivi που έζησαν στην περιοχή του Novgorod, ήταν οι Νικόλαος και Θεόδωρος, (†1392). Κατοικούσαν στις όχθες του Βόλγα. Πολλές φορές πήγαιναν στη γέφυρα του ποταμού για να μαλώσουν, να χτυπηθούν και να πέσουν στο νερό του ποταμού, χλευάζοντας έτσι τους πολίτες της πόλης που έκαναν το ίδιο επειδή ήταν χωρισμένοι σε δύο στρατόπεδα, από πολιτικές η τοπικές διαμάχες.
Ένας άλλος Yurodivi από το Novgorod, ήταν ο Μιχαήλ Klopski (†1453 ή 54). Έγινε μοναχός στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας περνώντας μία σκληρή ασκητική ζωή, μέσα στη σιωπή. Δεν δίστασε να επιτρέψει την είσοδο σε 30 αλήτες με τα όπλα τους στο μοναστήρι να τους βάλλει στο τραπέζι και να τους σερβίρει φαγητό» (Νίκος Χειλαδάκης, στο προαναφερθέν άρθρο).

 

---------------------------------------------------------------------------------------

                          Σύγχρονοι σαλοί

Σαλοί ασκητές όμως υπήρξαν και τον 20ό αιώνα, ενώ υπάρχουν και σήμερα, την εποχή της σύγχρονης τεχνολογίας και της «ορθολογιστικής» αθεΐας. Οι ασκητές αυτοί δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένοι ως άγιοι, αλλά καταγράφονται στα σύγχρονα γεροντικά ως γέροντες και πατέρες και πολλοί από αυτούς τιμώνται ως άγιοι στη συνείδηση εκείνων που τους γνώρισαν.

Κατ’ αρχάς, τόπος ασκητικής ζωής αρκετών διά Χριστόν σαλών υπήρξε το Άγιον Όρος. Ο όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης αναφέρει κάποιους αγίους σαλούς ασκητές, τους οποίους γνώρισε ο ίδιος, στο σπουδαίο σύγγραμμά του Αγιορείται Πατέρες και Αγιορείτικα, που εκδόθηκε από την Ιερά Μονή Σουρωτής. Ανάμεσά τους ο γέρο Κώστας ο διά Χριστόν σαλός (που χάθηκαν τα ίχνη του, όταν κάποιοι τον μετέφεραν στη Θεσσαλονίκη).

Από διάφορες πηγές ας αναφέρουμε επίσης τους σαλούς γέροντες Φιλάρετο από τα απόκρημνα και «φρικτά» Καρούλια του Αγίου Όρους (που πήγε φυλακή ως… αρχαιοκάπηλος, επειδή είχε στην κατοχή του παλιά βιβλία – πράγμα φυσικό για αγιορείτη ασκητή – και όταν κλήθηκε σε δίκη και αρνήθηκε να ορκιστεί, μόνο έβαλε τρεις μετάνοιες μπροστά στο Ευαγγέλιο – γι’ αυτόν έγραψε ο άγιος γέροντας Δανιήλ ο Κατουνακιώτης), Μανασσή από το Ρέθυμνο († 1970), Ηρωδίωνα το Ρουμάνο, που ζούσε στην αγιορείτικη έρημο της Καψάλας († 1990), και Γεράσιμο το Ρουμάνο, που ζούσε έξω από τη μονή Νεάμτς της Ρουμανίας, σε μια μισογκρεμισμένη καλύβα της Σκήτης Βοβιντένια.

Διά Χριστόν σαλή θεωρείται και η αγία Σοφία της Κλεισούρας. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις σύγχρονων σαλών ασκητριών είναι η γερόντισσα Ταρσώ († 1980), που ζούσε σε μια πλινθοπαράγκα έξω από το παλαιοημερολογίτικο μοναστήρι της Παναγίας της Πευκοβουνογιάτρισσας στην Κερατέα Αττικής, και η γερόντισσα Στέλλα Μιτσακίδου, το «Σπουργιτάκι του Θεού», που έζησε άστεγη στο κέντρο της Αθήνας και παρασύρθηκε από αυτοκίνητο με μοιραία κατάληξη το 2005.

Για τη γερόντισσα Ταρσώ, επειδή ανήκε σε παλαιοημερολογίτικη μονή (ορθόδοξη μεν, αλλά σχισματική), έχουν εκφραστεί αντιρρήσεις ως προς την αγιότητά της (έχει αναγνωριστεί ως αγία μόνο από τη λεγόμενη «ματθαιική παράταξη» του παλαιού ημερολογίου). Πρέπει ωστόσο να πούμε ότι εκείνη προσέγγισε χωρίς φανατισμό και το ημερολογιακό ζήτημα και τους χριστιανούς του νέου ημερολογίου και στη συνείδηση πάρα πολλών ανθρώπων τιμάται ως αγία. Μάλιστα τη βιογραφία της έγραψε ο καθηγητής Ιωάννης Κορναράκης, χριστιανός της κανονικής Εκκλησίας της Ελλάδος (νέου ημερολογίου) – βλ. Ιωάννου Κ. Κορναράκη, Ταρσώ, η διά Χριστόν σαλή, έκδ. Ιερού Κελλίου Αγ. Νικολάου Μπουραζέρη, Άγιον Όρος 2003. Εδώ θα αναφέρω τα λόγια κάποιου επισκόπου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που αναφερόταν σε κάποιο άλλο πρόσωπο: «Ο Θεός δεν θα αγνοήσει τον αγώνα του, την πίστη και την αγάπη του, επειδή έκανε ένα λάθος και παρέμεινε παλαιοημερολογίτης».

Διά Χριστόν σαλοί χαρακτηρίζονται ο μεγάλος θαυματουργός άγιος Γαβριήλ ο Ομολογητής από τη Γεωργία († 1995), ο π. Φώτης Λαυριώτης από τη Λέσβο († 2010), αλλά και η νεομάρτυς από τους Ναζί αγία Μαρία Σκόμπτσοβα της Γαλλίας, που κάπνιζε, πήγαινε στα μπαρ (όπου συναντούσε δυστυχισμένους ανθρώπους και τους στήριζε) κ.λ.π., ενώ και σύγχρονοι αντισυμβατικοί τύποι που εμφανίζονται στις πόλεις και τα μοναστήρια μας τοποθετούνται σε αυτή την κατηγορία, όπως ο «Φώτης του αθέατου δρόμου» (όπως έχει χαρακτηριστεί) στο Βόλο, ο γέροντας Ντόμπρι Ντόμπρεφ της Σόφιας (Βουλγαρίας), που ζητιανεύει και προσφέρει τα χρήματα σε ορφανοτροφεία και φτωχά μοναστήρια και άλλοι. Συμπεριφορά με στοιχεία σαλότητας εμφάνιζε ενίοτε και ο αντισυμβατικός συγγραφέας, ζωγράφος και ποιητής Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης.

Για όλους αυτούς μπορείτε να βρείτε στοιχεία με μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο, καθώς και εδώ: ο-nekros.blogspot.gr.

 

   Σαλοί εκτός της Εκκλησίας – Η κοσμική σαλότητα

Η υιοθέτηση αντισυμβατικής συμπεριφοράς που σκόπιμα παραπέμπει σε τρέλα είναι γνωστή τακτική σε πολλούς πολιτισμούς. Παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία από το άρθρο για το Νικόλα τον Άσιμο «Ο άθεος (;) διά Χριστόν σαλός των Εξαρχείων» (o-nekros.blogspot.gr/2010/09/blog-post_15.html):

Σαλότητες για λόγους κοινωνικής κριτικής έχουν εμφανιστεί σε αρκετά πρόσωπα, από την αρχαιότητα ακόμα (βλ. π.χ. το Διογένη και γενικά τους κυνικούς φιλοσόφους), στο δυτικοευρωπαϊκό Μεσαίωνα το έκανε αυτό ο ρωμαιοκαθολικός άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, ο Σέξπιρ βάζει τον Άμλετ να το παίζει τρελός, για ν’ ανακαλύψει το δολοφόνο του πατέρα του (αλλά έμμεσα περνάει το μήνυμα της απελευθέρωσης μέσω της απόρριψης της συμβατικής λογικής), ενώ στα νεότερα χρόνια αρνήθηκαν τους κανόνες της συμβατικής λογικής οι σουρεαλιστές και οι ντανταϊστές, ενώ κάποιοι ξεχώρισαν ακριβώς γι’ αυτό το στυλ, όπως ο Σαλβατόρ Νταλί.

Αυτούς (πλην του αγ. Φραγκίσκου) τους χαρακτηρίζω “κοσμικούς σαλούς”, διότι “κόσμος” = η εκτός χριστιανισμού περιοχή της κοινωνίας. Είναι τα ξαδέρφια των “διά Χριστόν σαλών” και ως τέτοια τα τιμώ και αναγνωρίζω τη μεγάλη αξία της επιλογής τους για την αφύπνιση της κοινωνίας. Ο Νικόλας Α., ο Έτσι, είναι ένας απ’ αυτους.
Στις μέρες μας, σαλότητες κάνουν κι άλλοι, όπως ο Τζίμης Πανούσης, ο Θέμος Αναστασιάδης, ακόμα και οι Α.Μ.Α.Ν. (νυν “Ράδιο Αρβύλα”). Άξιος ο μισθός τους – βέβαια ο Νικόλας [Άσιμος] πέθανε κιόλας βαδίζοντας αυτό το δρόμο, και τούτο γιατί στο τέλος έγινε ένα με αυτό το δρόμο:

Προσωπικά εύχομαι να μην πεθάνουν κι άλλοι. Οι παραπάνω που αναφέρω, παρότι μερικές φορές εμφανίζονται ως βλάσφημοι (τον Πανούση βασικά εννοώ), και δυστυχώς με αυτό τον τρόπο μάλλον απομακρύνονται από το Θεό (Του κλείνουν την καρδιά τους), στην πραγματικότητα ο εχθρός που πολεμάνε είναι η υποκρισία.

Επιδιώκοντας την αυθεντικότητα, την ελευθερία και την ειλικρίνεια, ζητούν πράγματα που τα ζητούν και οι ορθόδοξοι χριστιανοί. Ίσως δεν το ξέρουν οι ίδιοι, ίσως δε θα ήθελαν να τους το πει κανείς, αλλά τα αιτήματά τους είναι σοφά & πολύ χριστιανικά (να και μία εκπληκτική ανάλυση του “Μπαγάσα” από το θεολόγο Παν. Φραγκάκο: http://o-nekros.blogspot.gr/2010/09/blog-post_5596.html). Και έχουμε αγίους που το κάνουν αυτό ήδη από τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Κατά τούτο οι κοσμικοί σαλοί είναι & λίγο “διά Χριστόν σαλοί”, χωρίς να το ξέρουν. Στέκονται στην αφετηρία. Ανάλογα με τις συνθήκες και με τη διάθεση της καρδιάς τους μπορεί να κάνουν το βήμα…

Οι σαλοί άγιοι όμως έχουν μια μεγάλη διαφορά από τους κοσμικούς σαλούς, πέρα από το προφανές (τις θρησκευτικές πεποιθήσεις): η ορθόδοξη σαλότητα είναι πρώτιστα μορφή άσκησης & δευτερευόντως τρόπος κοινωνικής κριτικής! Ο ορθόδοξος σαλός, δηλαδή, παριστάνει τον τρελό για να καλλιεργήσει τον εαυτό του, να μάθει να υπομένει κάθε είδους προσβολές, ακόμα και ξύλο, χωρίς να νοιάζεται γι’ αυτά, και έτσι να διδαχτεί την ταπείνωση – να γίνει “νεκρός για τον κόσμο”, ώστε να ζωντανέψει για το Χριστό. Μόνο μετά τη δική του πνευματική πρόοδο (κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη, φωτισμός του νου από το Άγιο Πνεύμα, αγάπη προς όλους), ο σαλός γίνεται άγιος και μπορεί να κρίνει την κοινωνία χωρίς βλάβη του εαυτού του, δηλ. χωρίς μίσος, εκδικητικότητα, υπεροψία, αποστροφή προς τους ανθρώπους…

Γι’ αυτό ο διά Χριστόν σαλός είναι αληθινά ελεύθερος, γίνεται φωτεινός, άγιος και σώζεται στην αιωνιότητα, ενώ ο κοσμικός σαλός κινδυνεύει από την ευφυέστερη παγίδα του διαβόλου: να χωρίσει τον εαυτό του (τον “καλό”, που “είναι εντάξει τώρα”) από τους άλλους (τους “κακούς”, που “θέλουν διόρθωμα”) & να θέλει να διορθώσει τους άλλους, αφήνοντας τη δική του ψυχή να μαυρίζει στο σκοτάδι, τη μοναξιά, την απελπισία, και τελικά το μηδέν του (πνευματικού) θανάτου – που καταντάει και φυσικός θάνατος: “Για να μπορείς να παραμένεις έτσι, πρέπει να παίζεις την ψυχή σου”.

Πολλοί πνευματικοί άνθρωποι έπεσαν στην παγίδα & δε θεραπεύτηκαν ποτέ (δε βρέθηκε κανείς χριστιανός στο δρόμο τους, μέσα στην αθεϊστική έρημο της σύγχρονης κοινωνίας, για να τους βοηθήσει), αλλά κατέληξαν στο τρελάδικο ή στην αυτοκτονία.
Δεν είναι δουλειά μου, ούτε και μπορώ, να κρίνω κανέναν. Μπορεί κι ένας κοσμικός σαλός να είναι ταπεινός & να κρίνει την κοινωνία από αγάπη, χωρίς υπεροψία, αγαπώντας τους υποκριτές και τους διεφθαρμένους αντί να τους σιχαίνεται. Ο Θεός ξέρει την καρδιά καθενός. Ωστόσο ο αγώνας του ορθόδοξου ασκητή (και ο αγώνας κάθε χριστιανού, οικογενειάρχη, επαγγελματία, μαθητή κ.τ.λ., άντρα ή γυναίκας) αποσκοπεί ακριβώς σ’ αυτό: στην παγκόσμια αγάπη – που είναι, ας το σημειώσω, και αγάπη προς το Θεό, που “πρώτος μας αγάπησε”, γι’ αυτό και έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε για μας.

Εδώ τελειώνει το παράθεμα. Και κλείνω με μια αναφορά για την ασκητική σαλότητα στο Ισλάμ: «Οι Σαλοί τώρα έχουν άλλο όνομα και ονομάζονται Απτάληδες και Καλεντέρηδες. Η λέξη Καλεντέρης σημαίνει τον πτωχό, άγαμο, αποσπασμένο, αφοσιωμένο στην οδό του Δίκαιου Θεού, τον αμέριμνο, τον μη σκοτιζόμενο για τίποτα, τον κοσμικό. Οι Καλεντέρηδες κυκλοφορούν στα χωριά της Μικράς Ασίας ξυρισμένοι, με μοναδική τους περιουσία ένα φτωχό χιτώνα. Τρώνε χοιρινό και πίνουν κρασί, πράγματα απαγορευμένα για τη μουσουλμανική θρησκεία  και σκανδαλίζουν με τον τρόπο τους τους πιστούς. Κάνουν τον τρελό και  συχνά κοροϊδεύουν όσους πάνε να προσευχηθούν στα τζαμιά. Μιλάνε συνήθως τουρκικά, αναμεταξύ τους όμως έχουν μίαν άλλη διάλεκτο. την οποία οι Τούρκοι δεν καταλαβαίνουν.  Αδιάφοροι για τα εγκόσμια περιφρονούσαν κάθε κοσμική τάξη» (Ν. Χειλαδάκης, στο ανωτέρω άρθρο).