Ε.Ι.Π.Α.Σ.
\ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΥΨΩΣΙΣ ΤΟΥ
ΤΙΜΙΟΥ ΚΑΙ ΖΩΟΠΟΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ. Μνήμη τῆς Ϛ´Οἰκουμενικῆς συνόδου τῆς ἐν Τρούλλῳ
(680).
ΜΙΚΡΑ ΕΙΣΟΔΟΣ Εἰσοδικόν. Ἦχος β´.4-9-2025 ==
Ὑψοῦτε
Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὅτι ἅγιός ἐστι.
Σῶσον ἡμᾶς, Υἱὲ Θεοῦ, ὁ σαρκὶ σταυρωθείς, ψάλλοντάς σοι· Ἀλληλούϊα.
ΤΡΙΣΑΓΙΟΣ ΥΜΝΟΣ Ἀντὶ
τοῦ Τρισαγίου.
Τὸν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν Δέσποτα, καὶ
τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν. (τρίς)
Τὸ ἀπολυτίκιον
τῆς ἑορτῆς. Ἦχος α´.
Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς βασιλεῦσι κατὰ
βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων, διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.
Κοντάκιον τῆς ἑορτῆς.
Ἦχος δ´. Αὐτόμελον.
Ὁ ὑψωθεὶς ἐν
τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινῇ πολιτείᾳ τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι,
Χριστὲ ὁ Θεός· εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου τοὺς πιστοὺς βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας
χορηγῶν αὐτοῖς κατὰ τῶν πολεμίων· τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον
τρόπαιον.
------------------------------------------
ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ Α'
Α´ 18 - 24
18 Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ σταυροῦ τοῖς
μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί, τοῖς δὲ σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι. 19 γέγραπται
γάρ· ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν, καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω. 20 ποῦ
σοφός; ποῦ γραμματεύς; ποῦ συζητητὴς τοῦ αἰῶνος τούτου; οὐχὶ ἐμώρανεν ὁ Θεὸς τὴν
σοφίαν τοῦ κόσμου τούτου; 21 ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῇ σοφίᾳ
τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διὰ τῆς σοφίας τὸν Θεόν, εὐδόκησεν ὁ Θεὸς διὰ τῆς
μωρίας τοῦ κηρύγματος σῶσαι τοὺς πιστεύοντας. 22 ἐπειδὴ
καὶ Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καὶ Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν, 23 ἡμεῖς
δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν, 24 αὐτοῖς
δὲ τοῖς κλητοῖς, Ἰουδαίοις τε καὶ Ἕλλησι, Χριστὸν Θεοῦ δύναμιν καὶ Θεοῦ σοφίαν·
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ
Α' Α´ 18 - 24
18 Πράγματι δὲ εἰς τὴν θείαν δύναμιν του ὀφείλεται ἡ διάδοσίς
του, διότι τὸ περὶ τοῦ σταυροῦ κήρυγμα εἰς ἐκείνους μέν, ποὺ βαδίζουν τὸν δρόμον
τῆς ἀπωλείας, φαίνεται μωρία καὶ κουταμάρα. Εἰς ἡμᾶς ὅμως ποὺ εἴμεθα εἰς τὸν δρόμον
τῆς σωτηρίας, εἶναι δύναμις Θεοῦ, ποὺ σώζει. 19 Ναί·
τοὺς φαίνεται μωρία καὶ δὲν ἠμποροῦν νὰ νοιώσουν τὴν δύναμιν τοῦ εὐαγγελίου, καίτοι
παρουσιάζονται μὲ τὴν ἀξίωσιν, ὅτι εἶναι σοφοί. Διότι ἔχει γραφῆ ἀπὸ τὸν Ἡσαΐαν,
ποὺ ὡμίλησεν ἐξ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ· θὰ ἐξαφανίσω τὴν σοφίαν αὐτῶν, ποὺ παρουσιάζονται
ὡς σοφοί, καὶ θὰ παραμερίσω ὡς ἀνωφελῆ καὶ ἄχρηστον τὴν φρόνησιν ἐκείνων, ποὺ
κομπάζουν μὲ τὴν ἰδέαν, ὅτι εἶναι συνετοί. 20 Ποῦ ὑπάρχει
τώρα σοφός; Ποῦ ὑπάρχει ἔμπειρος διδάσκαλος τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου; Ποῦ ἐπιδέξιος
συζητητὴς τῆς ἀπίστου καὶ ἀθέου αὐτῆς ἐποχῆς; Δὲν ἀπέδειξεν ὁ Θεὸς μωρὰν τὴν
σοφίαν τῶν ἀνθρώπων, ποὺ ἔχουν τὰ κοσμικὰ φρονήματα τῆς ἐποχῆς μας; 21 Καὶ
ἡ ἀποδοκιμασία αὐτὴ τοῦ Θεοῦ ἔγινεν ἐν πάσῃ δικαιοσύνῃ. Διότι, ἀφοῦ διὰ μέσου τῆς
σοφίας τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία καταφαίνεται εἰς τὰ δημιουργήματά του, δὲν ἐγνώρισαν οἰ
ἄνθρωποι μὲ τὴν ἔμφυτον λογικὴν καὶ τὴν ἄλλην σοφίαν τους τὸν Θεόν, ἀπεφάσισεν ἐν
τῇ ἀγαθότητί του ὁ Θεὸς νὰ σώσῃ ὅλους, ὅσοι θὰ πιστεύσουν εἰς κάθε ἐποχήν, μὲ τὸ
κήρυγμα, ποὺ φαίνεται μωρὸν καὶ ἀνόητον εἰς τοὺς σοφοὺς τοῦ ἁμαρτωλοῦ κόσμου. 22 Φαίνεται
δὲ μωρὸν καὶ ἀνόητον, ἐπειδὴ καὶ οἰ Ἰουδαῖοι ἀπαιτοῦν ὑπερφυσικὸν σημεῖον διὰ νὰ
πιστεύσουν. Καὶ οἰ Ἕλληνες ζητοῦν συλλογισμοὺς φιλοσοφικούς, ποὺ νὰ ἰκανοποιοῦν
τὸ περίεργον πνεῦμα των. 23 Ἡμεῖς ὅμως κηρύττομεν τὸν
Χριστόν, ποὺ ἔχει σταυρωθῆ. Καὶ ὁ ἐσταυρωμένος Χριστὸς διὰ μὲν τοὺς Ἰουδαίους,
ποὺ περιμένουν τὸν Χριστὸν Μεσσίαν ὡς ἐπίγειον βασιλέα, εἶναι πρόσκομμα, ἐπὶ τοῦ
ὁποίου σκοντάπτουν καὶ δὲν πιστεύουν. Διὰ δὲ τοὺς Ἕλληνας ὁ ἐσταυρωμένος Θεός,
ποὺ δὲν ἐνίκησε τοὺς ἐχθρούς του, παρουσιάζεται ὡς ἰδέα μωρὰ καὶ ἀνόητος. 24 Εἰς
αὐτοὺς ὅμως, τοὺς ὁποίους ὁ Θεὸς εὗρεν ἀξίους νὰ καλέσῃ εἰς τὴν σωτηρίαν, εἴτε Ἰουδαῖοι
εἶναι, εἴτε Ἕλληνες, κηρύττομεν Χριστόν, ὁ ὁποῖος εἶναι Θεοῦ δύναμις, ποὺ ἀναγεννᾷ
καὶ ἁγιάζει, καὶ Θεοῦ σοφία, ποὺ φωτίζει κάθε πιστόν.
============================
ΚΑΤΑ
ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 6 – 11
6 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ἴδε ὁ ἄνθρωπος. ὅτε οὖν εἶδον αὐτὸν
οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ ὑπηρέται, ἐκραύγασαν λέγοντες· Σταύρωσον σταύρωσον αὐτὸν. λέγει
αὐτοῖς ὁ Πιλᾶτος· Λάβετε αὐτὸν ὑμεῖς καὶ σταυρώσατε· ἐγὼ γὰρ οὐχ εὑρίσκω ἐν αὐτῷ
αἰτίαν. 7 ἀπεκρίθησαν αὐτῷ οἱ Ἰουδαῖοι· Ἡμεῖς νόμον
ἔχομεν, καὶ κατὰ τὸν νόμον ὀφείλει ἀποθανεῖν, ὅτι ἑαυτὸν Θεοῦ υἱὸν ἐποίησεν. 8 Ὅτε
οὖν ἤκουσεν ὁ Πιλᾶτος τοῦτον τὸν λόγον, μᾶλλον ἐφοβήθη, 9 καὶ
εἰσῆλθεν εἰς τὸ πραιτώριον πάλιν καὶ λέγει τῷ Ἰησοῦ· Πόθεν εἶ σύ; ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀπόκρισιν
οὐκ ἔδωκεν αὐτῷ. 10 λέγει οὖν αὐτῷ ὁ Πιλᾶτος· Ἐμοὶ
οὐ λαλεῖς; οὐκ οἶδας ὅτι ἐξουσίαν ἔχω σταυρῶσαί σε καὶ ἐξουσίαν ἔχω ἀπολῦσαί
σε; 11 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς· Οὐκ εἶχες ἐξουσίαν οὐδεμίαν
κατ’ ἐμοῦ, εἰ μὴ ἦν δεδομένον σοι ἄνωθεν· διὰ τοῦτο ὁ παραδιδούς μέ σοι μείζονα
ἁμαρτίαν ἔχει.
ΚΑΤΑ
ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 13 - 20
13 ὁ οὖν Πιλᾶτος ἀκούσας τοῦτον τὸν λόγον ἤγαγεν ἔξω τὸν Ἰησοῦν,
καὶ ἐκάθισεν ἐπὶ τοῦ βήματος εἰς τόπον λεγόμενον Λιθόστρωτον, Ἑβραϊστὶ δὲ
Γαββαθᾶ· 14 ἦν δὲ παρασκευὴ τοῦ πάσχα, ὥρα δὲ ὡσεὶ ἕκτη·
καὶ λέγει τοῖς Ἰουδαίοις· Ἴδε ὁ βασιλεὺς ὑμῶν. 15 οἱ
δὲ ἐκραύγασαν· Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν. λέγει αὐτοῖς ὁ Πιλᾶτος· Τὸν βασιλέα ὑμῶν
σταυρώσω; ἀπεκρίθησαν οἱ ἀρχιερεῖς· Οὐκ ἔχομεν βασιλέα εἰ μὴ Καίσαρα. 16 τότε
οὖν παρέδωκεν αὐτὸν αὐτοῖς ἵνα σταυρωθῇ. 17 Παρέλαβον
δὲ τὸν Ἰησοῦν καὶ ἤγαγον· καὶ βαστάζων τὸν σταυρὸν αὑτοῦ ἐξῆλθεν εἰς τὸν λεγόμενον
κρανίου τόπον, ὃς λέγεται Ἑβραϊστὶ Γολγοθᾶ, 18 ὅπου
αὐτὸν ἐσταύρωσαν, καὶ μετ’ αὐτοῦ ἄλλους δύο ἐντεῦθεν καὶ ἐντεῦθεν, μέσον δὲ τὸν
Ἰησοῦν. 19 ἔγραψε δὲ καὶ τίτλον ὁ Πιλᾶτος καὶ ἔθηκεν
ἐπὶ τοῦ σταυροῦ· ἦν δὲ γεγραμμένον· Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων. 20 τοῦτον
οὖν τὸν τίτλον πολλοὶ ἀνέγνωσαν τῶν Ἰουδαίων, ὅτι ἐγγὺς ἦν τῆς πόλεως ὁ τόπος ὅπου
ἐσταυρώθη ὁ Ἰησοῦς· καὶ ἦν γεγραμμένον Ἑβραϊστί, Ἑλληνιστί, Ρωμαϊστί.
ΚΑΤΑ
ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 25 - 28
25 Οἱ μὲν οὖν στρατιῶται ταῦτα ἐποίησαν. εἱστήκεισαν δὲ
παρὰ τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ ἡ ἀδελφὴ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, Μαρία ἡ
τοῦ Κλωπᾶ καὶ Μαρία ἡ Μαγδαληνή. 26 Ἰησοῦς οὖν ἰδὼν
τὴν μητέρα καὶ τὸν μαθητὴν παρεστῶτα ὃν ἠγάπα, λέγει τῇ μητρί αὐτοῦ· Γύναι, ἴδε
ὁ υἱός σου, 27 εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ· Ἰδοὺ ἡ μήτηρ
σου. καὶ ἀπ’ ἐκείνης τῆς ὥρας ἔλαβεν ὁ μαθητὴς αὐτὴν εἰς τὰ ἴδια. 28 Μετὰ
τοῦτο εἰδὼς ὁ Ἰησοῦς ὅτι πάντα ἤδη τετέλεσται, ἵνα τελειωθῇ ἡ γραφή, λέγει· Διψῶ.
ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ
ΙΘ´ 30 - 35
30 ὅτε οὖν ἔλαβε τὸ ὄξος ὁ Ἰησοῦς εἶπε· Τετέλεσται, καὶ κλίνας
τὴν κεφαλὴν παρέδωκε τὸ πνεῦμα. 31 Οἱ οὖν Ἰουδαῖοι,
ἵνα μὴ μείνῃ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τὰ σώματα ἐν τῷ σαββάτῳ, ἐπεὶ παρασκευὴ ἦν· ἦν γὰρ
μεγάλη ἡ ἡμέρα ἐκείνου τοῦ σαββάτου· ἠρώτησαν τὸν Πιλᾶτον ἵνα κατεαγῶσιν αὐτῶν
τὰ σκέλη, καὶ ἀρθῶσιν. 32 ἦλθον οὖν οἱ στρατιῶται,
καὶ τοῦ μὲν πρώτου κατέαξαν τὰ σκέλη καὶ τοῦ ἄλλου τοῦ συσταυρωθέντος αὐτῷ· 33 ἐπὶ
δὲ τὸν Ἰησοῦν ἐλθόντες ὡς εἶδον αὐτὸν ἤδη τεθνηκότα, οὐ κατέαξαν αὐτοῦ τὰ σκέλη, 34 ἀλλ’
εἷς τῶν στρατιωτῶν λόγχῃ αὐτοῦ τὴν πλευρὰν ἔνυξε, καὶ εὐθέως ἐξῆλθεν αἷμα καὶ ὕδωρ. 35 καὶ
ὁ ἑωρακὼς μεμαρτύρηκε, καὶ ἀληθινὴ αὐτοῦ ἐστιν ἡ μαρτυρία, κἀκεῖνος οἶδεν ὅτι ἀληθῆ
λέγει, ἵνα καὶ ὑμεῖς πιστεύσητε.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΚΑΤΑ
ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 6 - 11
6 Και
λέγει εις αυτούς ο Πιλάτος· “ιδού, ο άνθρωπος. Ιδετε εις ποίαν τραγικήν
κατάστασιν τον έφερα προς χάριν σας με το μαστίγωμα και τους εμπαγμούς των
στρατιωτών”. Οταν όμως τον είδαν οι αρχιερείς και οι υπηρέται του συνεδρίου,
ασυγκίνητοι από το θέαμα του πάσχοντος αθώου, εφώναξαν δυνατά με μανίαν
λέγοντες· “σταύρωσέ τον, σταύρωσέ τον”. Τους απήντησε ο Πιλάτος· “πάρτε τον
σεις και σταυρώστε τον, διότι εγώ δεν ευρίσκω καμμίαν ενοχήν, ώστε να τον
καταδικάσω εις σταυρικόν θάνατον”. 7 Του απήντησαν οι
Ιουδαίοι· “ημείς έχομεν νόμον, τον οποίον και αυτό το ρωμαϊκόν κράτος σέβεται,
και σύμφωνα με τον νόμον μας πρέπει αυτός να πεθάνη, διότι έκαμε τον ευατόν του
Υιόν Θεού και έδειξε έτσι θανάσιμον ασέβειαν κατά του Θεού”. 8 Ο
Πιλάτος, ειδωλολάτρης καθώς ήτο και επίστευεν εις πολλούς θεούς και τέκνα θεών,
όταν ήκουσε τα λόγια αυτά των Εβραίων, εφοβήθη ακόμη περισσότερον. 9 Και
εισήλθεν πάλιν στο πραιτώριον και λέγει στον Ιησούν· “από που είσαι συ; Είσαι
πράγματι παιδί θεού;” Ο Ιησούς όμως δεν του έδωσε απάντησιν. 10 Λεγει
τότε εις αυτόν ο Πιλάτος· “εις εμέ δεν ομιλείς; Δεν ξεύρεις ότι έχω εξουσίαν να
σε σταυρώσω και εξουσίαν έχω να σε αφήσω ελεύθερον;” 11 Απήντησεν
ο Ιησούς· “Δεν θα είχες καμμίαν εξουσίαν εναντίον μου, εάν το δικαστικόν αξίωμα
που κατέχεις σήμερα, δεν σου ήτο δοσμένο από τον Θεόν. Η ανοχή του Θεού σε
αφίνει δικαστήν κατά τας ημέρας αυτάς και είσαι υποχρεωμένος να με δικάσης,
αφού με έφεραν εμπρός σου ως κατηγορούμενον οι Ιουδαίοι. Δι' αυτό ο Καϊάφας και
το συνέδριον των Εβραίων, που από φθόνον με παρέδωκαν εις τα χέρια σου, έχουν
μεγαλυτέραν ενοχήν από σε, ο οποίος δεν τολμάς να αποδώσης δικαιοσύνην”.
ΚΑΤΑ
ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 13 - 20
13 Ο Πιλάτος τότε, όταν ήκουσε τα λόγια αυτά των Ιουδαίων, που
αποτελούσαν έμμεσον απειλήν εναντίον του, έφερε πάλιν έξω τον Ιησούν και αυτός
εκάθισεν εις την δικαστικήν έδραν, που είχε τοποθετηθή την ώραν εκείνην εις
τόπον λεγόμενον Λιθόστρωτον και εις την εβραϊκήν γλώσσαν Γαββαθά, δηλαδή
ύψωμα. 14 Η ημέρα δε εκείνη ήτο παραμονή δια την
προπαρασκευήν και προετοιμασίαν του πάσχα. Η ώρα ήτο εξ περίπου από την
ανατολήν του ηλίου, δηλαδή μεσημέρι. Και λέγει ο Πιλάτος στους Ιουδαίους·
“ιδού, πως κατήντησεν ο βασιλεύς σας”. 15 Αυτοί δε,
σκληροκάρδιοι και με φονικόν μίσος εις την καρδιάν των, εκραύγασαν· “πάρε τον
από εδώ! Παρε τον από τα μάτια μας, να μην τον βλέπωμε, σταύρωσέ τον, σταύρωσέ
τον”. Λεγει εις αυτούς ο Πιλάτος· “τον βασιλέα σας να σταυρώσω;” Απήντησαν οι
αρχιερείς καταπατούντες την θρησκευτικήν των πίστιν και την εθνικήν των
αξιοπρέπειαν· δεν έχομεν άλλον βασιλέα, παρά μόνον τον Καίσαρα”. 16 Τοτε
ο Πιλάτος υπεχώρησε στο τυφλόν μίσος εκείνων και παρέδωκεν εις αυτούς τον
Ιησούν, δια να σταυρωθή. 17 Επήραν οι στρατιώται τον
Ιησούν και τον ωδήγησαν στον τόπον της σταυρώσεως· και αυτός βαστάζων στον ώμον
του τον σταυρόν του εβγήκεν έξω από την πόλιν και ήλθε στοποθεσίαν, που λέγεται
Κρανίου τόπος, Εβραϊκά δε Γολγοθά. 18 Εκεί εσταύρωσαν
αυτόν και μαζή του εσταύρωσαν δύο άλλους, ένα από το ένα μέρος και τον άλλον
από το άλλο, στο μέσον δε των δύο κακούργων έβαλαν τον Ιησούν, δια να τον
εξευτελίσουν περισσότερον. 19 Εγραψε δε ο Πιλάτος και
επιγραφήν και την έβαλε στο επάνω μέρος του σταυρού. Ητο δε γραμμένον εις
αυτήν· “Ιησούς ο Ναζωραίος, ο βασιλεύς των Ιουδαίων”. 20 Αυτήν,
λοιπόν, την επιγραφήν πολλοί από τους Εβραίους την εδιάβασαν, διότι ήτο κοντά
εις την πόλιν ο τόπος όπου εσταυρώθη ο Ιησούς. Και ήτο γραμμένη εβραϊκά,
ελληνικά και ρωμαϊκά.
ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 25 - 28
25 Οι μεν στρατιώται αυτά έκαμαν. Εστάθηκαν δε πλησίον στον σταυρόν
του Ιησού η μητέρα του και η αδελφή της μητέρας του, η Μαρία η γυναίκα του
Κλωπά και η Μαρία η Μαγδαληνή. 26 Ο Ιησούς τότε, όταν είδε
την μητέρα του και τον μαθητήν, τον οποίον ιδιαιτέρως αγαπούσε, να στέκη εκεί
κοντά, είπεν εις την μητέρα του· “γύναι, αυτός θα είναι ο υιός σου απ' εδώ και
πέρα”. 27 Επειτα λέγει στον μαθητήν· “ιδού η μητέρα σου”.
Και από εκείνην την ώρα επήρεν αυτήν ο μαθητής στο σπίτι του. 28 Επειτα
από το συμβάν αυτό ο Ιησούς, αφού εγνώρισε καθαρώτατα ότι όλα όσα είχαν
προείπει οι προφήται και όσα άλλα είχε προαποφασίσει η αγαθότης και η
δικαιοσύνη του Θεού εξεπληρώθησαν τελείως, δια να επαληθεύση η Γραφή εξ
ολοκλήρου, μέχρι και της τελευταίας λεπτομερείας είπε· “διψώ”.
ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΙΘ´ 30 - 35
30 Οταν, λοιπόν, ο Ιησούς επήρε το ξύδι, είπε· “όλα έχουν πλέον
τελειώσει· το άγιον σχέδιον του Θεού και όλαι αι προφητείαι έχουν εκπληρωθή. Η
σωτηρία των ανθρώπων είναι πλέον γεγονός βεβαιότατον”. Και αφού έκλινεν την
κεφαλήν, παρέδωσε μόνος του, με την εξουσίαν που είχε, το πνεύμα στον
Πατέρα. 31 Οι Ιουδαίοι, εφρόντισαν εν τω μεταξύ να μη
μείνουν επάνω στον σταυρόν τα σώματα των κρεμασθέντων κατά την διάρκειαν του
Σαββάτου. Διότι η ημέρα αυτήν της σταυρώσεως ήτο ημέρα προπαρασκευής δια το
αυριανόν Πασχα. Ητο δε μεγάλη και επίσημος η ημέρα εκείνη του Σαββάτου, που θα
ήρχιζεν αμέσως μόλις εβασίλευεν ο ήλιος, διότι συνέπιπτε με την πρώτην ημέραν
του πάσχα. Παρεκάλεσαν, λοιπόν, τον Πιλάτον να σπάσουν οι στρατιώται τα σκέλη
των σταυρωθέντων, δια να συντομευθή έτσι ο θάνατός των, και να τους πάρουν απ'
εκεί πριν δύση ο ήλιος, δια να μη βεβηλωθή η εορτή του πάσχα. 32 Ηλθαν
πράγματι οι στρατιώται στον Γολγοθάν κατά διαταγήν του Πιλάτου και του μεν
πρώτου ληστού έπασαν τα σκέλη, όπως επίσης και του άλλου, που είχε σταυρωθή
μαζή με τον Ιησούν. 33 Οταν όμως ήλθαν στον Ιησούν, επειδή
είδαν, ότι αυτός είχεν ήδη πεθάνει, δεν του έσπασαν τα σκέλη, 34 αλλά
ένας στρατιώτης, δια κάθε ενδεχόμενον, του ετρύπησε την πλευράν με την λόγχην·
και αμέσως έτρεξε από εκεί αίμα και νερό καθαρόν, πράγμα παράδοξον και
πρωτοφανές δια νεκρόν. 35 Αυτό το μέγα και συμβολικόν
γεγονός, εκείνος που το είδε με τα ίδια του τα μάτια (δηλαδή ο Ιωάννης ο
Ευαγγελιστής) το εβεβαίωσε κατά τον πλέον επίσημον τρόπον και η μαρτυρίαν του
αυτή είναι απολύτως αληθινή. Και εκείνος γνωρίζει πολύ καλά ότι λέγει την
αλήθειαν δια το θαυμαστόν αυτό γεγονός, ώστε και σεις να πιστεύσετε.
---------------------------
Α’ ΛΟΓΟΣ
Στόν Τίμιο
καί Ζωοποιό Σταυρό
Ὁ Παῦλος
καυχᾶται γιά τόν Σταυρό καί λέει, ὅτι δέν γνωρίζει τίποτε ἐκτός ἀπό τόν Κύριο Ἰησοῦ
Χριστό, καί Αὐτόν ἐσταυρωμένον. Τί λέει λοιπόν; Σταυρός εἶναι τό νά σταυρώσωμε
τήν σάρκα μαζί μέ τά πάθη καί τίς ἐπιθυμίες (Γαλ. 5, 24). Νομίζετε ὅτι εἶπε τοῦτο
μόνο γιά τήν τρυφή καί τά ὑπογάστρια; Πῶς τότε γράφει στούς Κορινθίους ὅτι, «ἐπειδή
ὑπάρχουν ἔριδες ἀνάμεσά σας, εἶσθε ἀκόμη σαρκικοί καί περιπατεῖτε κατά τό ἀνθρώπινο
φρόνημα» (Α’ Κορ. 3, 3); Ὥστε καί αὐτός πού ἀγαπᾶ δόξα ἤ χρήματα, ἤ ἁπλῶς θέλει
νά ἐπιβάλη τό θέλημά του καί προσπαθεῖ ἔτσι νά νικήση, εἶναι σαρκικός καί
περιπατεῖ κατά τήν σάρκα. Γι᾽ αὐτά ἀκριβῶς δημιουργοῦνται καί οἱ ἔριδες, ὅπως λέγει
καί ὁ Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος· «ἀπό ποῦ προέρχονται οἱ μεταξύ σας πόλεμοι καί μάχες;
Δέν προέρχονται ἀπό ἐδῶ, δηλαδή ἀπό τίς ἡδονές σας πού παλεύουν μέσα στά μέλη
σας; Ἀγωνίζεσθε ἀλλά δέ μπορεῖτε νά τά καταφέρετε, μάχεσθε καί πολεμεῖτε» (Ἰακ.
4, 1).
Τοῦτο λοιπόν εἶναι τό νά σταυρώση τήν σάρκα μαζί μέ τά πάθη καί τίς ἐπιθυμίες,
τό νά μήν ἐνεργεῖ ὁ ἄνθρωπος τίποτα ἀπό ὅσα δέν εἶναι εὐάρεστα στό Θεό. Καί ἄν
τό σῶμα τόν ταλαιπωρῆ καί στενοχωρῆ, πρέπει ὁ καθένας νά τό ἀνεβάζει ὁπωσδήποτε
καί μέ τήν βία ἀκόμη στό Σταυρό. Τί θέλω νά πῶ; Ὁ Κύριος, ὅταν ἦλθε ἐπί τῆς γῆς,
ἔζησε βίον ἀκτήμονα, καί δέν ἔζησε μόνο, ἀλλά καί ἐκήρυξε λέγοντας, «ὅποιος δέν
ἀποτάσσεται ἀπό ὅλα τά ὑπάρχοντά του, δέν μπορεῖ νά εἶναι μαθητής μου» (Λουκᾶ
14, 33).
Ἀλλά κανείς,
παρακαλῶ, ἀδελφοί, ἄς μή δυσανασχετῆ, ὅταν ἀκούη πού διακηρύσσομε ἀνόθευτο τό ἀγαθό
καί εὐάρεστο καί τέλειο θέλημα τοῦ Θεοῦ, μήτε νά δυσαρεστηθῆ νομίζοντας
δυσκολοκατόρθωτα τά παραγγέλματα. Ἄς καταλάβη πρῶτα-πρῶτα ἐκεῖνο πού λέει, ὅτι ἡ
βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται καί βιασταί τήν ἁρπάζουν. Ἄς ἀκούη τόν κορυφαῖο τῶν
Ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ Πέτρο, ὅτι «ὁ Χριστός ἔπαθε γιά χάρι μας, ἀφήνοντας σ᾽ ἐμᾶς
ὑπογραμμό, γιά ν᾽ ἀκολουθήσωμε τά ἴχνη του» (Α’ Πέτρ. 2, 21). Ἔπειτα ἀφοῦ
κατανοήση ἀληθινά πόσα ὀφείλει στόν Δεσπότη, νά λέει μέ τό νοῦ του καί τοῦτο: Ὅταν
δέν μπορῆ κανείς ν᾽ ἀνταποδώση ὅτι χρωστάει, μπορεῖ νά προσφέρη τό ἕνα μέρος μέ
μετριοφροσύνη κατά τή δύναμί του καί τήν προαίρεση, ὡς πρός δέ τό μέρος πάλι πού
ἐλλείπει νά ταπεινώνεται ἐνώπιόν Του. Ἔτσι ἑλκύοντας τήν θεία συμπάθεια διά τῆς
ταπεινώσεώς του θά ἀναπληρώνη τήν ἔλλειψη. Ἐάν λοιπόν κανείς βλέπη τόν λογισμό
του νά ὀρέγεται πλοῦτο καί πολυκτημοσύνη, ἄς γνωρίζη ὅτι ὁ λογισμός αὐτός εἶναι
σαρκικός, καί γι᾽ αὐτό κινεῖται ἔτσι.
Ἀντίθετα ὅποιος
εἶναι προσηλωμένος στόν Σταυρό δέν μπορεῖ νά κινῆται πρός κάτι τέτοιο. Γι᾽ αὐτό
εἶναι ἀνάγκη νά ἀνεβάσωμε τόν λογισμό στό ὕψος τοῦ Σταυροῦ, γιά νά μή ρίψη ὁ ἴδιος
ὁ λογισμός τόν ἑαυτό του κάτω καί χωρισθῆ ἀπό τόν σταυρωθέντα σ᾽ αὐτόν Χριστό.
Πῶς λοιπόν θ᾽
ἀρχίση νά τόν ἀνεβάζη στό ὕψος τοῦ Σταυροῦ; Ἐλπίζοντας στόν Χριστό, τόν χορηγό
καί τροφέα τοῦ σύμπαντος, ἄς πετάξει μακριά ὅ,τι προέρχεται ἀπό ἀδικία. Τό δέ εἰσόδημα
πού ἔχει ἀπό δίκαιο πορισμό, χωρίς νά προσκολλᾶται πολύ οὔτε σ᾽ αὐτό, ἄς τό
χρησιμοποιῆ καλά, καθιστῶντας ὅσο εἶναι δυνατό κοινωνούς σ᾽ αὐτό τούς πτωχούς. Ἡ
ἐντολή διατάσσει ν᾽ ἀρνῆται κανείς τό σῶμα καί νά σηκώνη τόν σταυρό του. Τό ἔχουν
βέβαια τό σῶμα οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ καί ζῶντες κατά τόν Θεό, ἀλλά ἄν δέν εἶναι πολύ
προσδεδεμένοι σ᾽ αὐτό, τό χρησιμοποιοῦν ὡς συνεργό στά ἀναγκαῖα. Ἄν δέ τό καλέση
ὁ καιρός, εἶναι ἕτοιμοι νά τό παραδώσουν καί αὐτό.
Τό ἴδιο
συμβαίνει καί μέ τά σωματικά κτήματα καί μέσα. Ὅταν κινεῖται ἔτσι κανείς, ἄν δέν
μπορεῖ νά κάμη τίποτε μεγαλύτερο, κάνει καλά καί θεαρέστα. Βλέπει κανείς πάλι μέσα
του νά κινῆται βιαιότερα ὁ λογισμός τῆς πορνείας; Αὐτός ἄς γνωρίζη ὅτι δέν ἔχει
ἀκόμη σταυρώσει τόν ἑαυτόν του. Πῶς λοιπόν θά τόν σταυρώση; Ἄς ἀποφεύγη τίς περίεργες
θέες τῶν γυναικῶν, καθώς καί τίς ἀταίριαστες πρός αὐτές συνήθειες καί τίς ἄκαιρες
συνομιλίες. Ἄς μειώνη τίς τροφές πού ἐνισχύουν τό πάθος, ἄς ἀπέχη ἀπό τήν
πολυποσία, ἄς ἀναμιγνύη τήν ταπεινοφροσύνη μέ αὐτήν τήν ἀποχή τῶν παθῶν, ἐπικαλούμενος
μέ συντριβή καρδίας τόν Θεό κατά τοῦ πάθους. Τότε θά εἰπῆ καί αὐτός, «εἶδα τόν ἀσεβῆ
νά ὑπερυψώνεται καί ν᾽ ἀνεβαίνη σάν οἱ κέδροι τοῦ Λιβάνου, καί προσπέρασα διά τῆς
ἐγκρατείας, καί δέν ἦταν ἐκεῖ, καί τόν ἀνεζήτησα διά τῆς προσευχῆς μέ ταπείνωση,
καί δέν εὑρέθηκε σέ μένα ὁ τόπος του» (Ψαλμ. 36, 35 ἑ. ἑρμηνευτική ἀπόδοσις).
Πάλι, ἐνοχλεῖ
ὁ λογισμός τῆς φιλοδοξίας; Ἐσύ ὅταν βρίσκεσαι μαζί μέ ἄλλους νά ἐνθυμῆσαι τήν
συμβουλή πού ἔδωσε πάνω στό θέμα αὐτό ὁ Κύριος στά Εὐαγγέλια: Στίς συνομιλίες νά
μή ζητῆς νά ὑπερέχης τῶν ἄλλων. Τίς ἀρετές, ἄν ἔχης, νά τίς ἀσκῆς μόνο στά κρυφά,
ἀποβλέποντας μόνο πρός τόν Θεό καί ἀπό Αὐτόν μόνο βλεπόμενος. Καί ὁ Πατέρας σου
πού βλέπει τά κρυφά θά σοῦ τό ἀνταποδώση στά φανερά (Ματθ. 6, 6). Ἐάν δέ καί
μετά τήν ἀποκοπή κάθε πάθους πάλι σ᾽ ἐνοχλῆ ὁ ἐσωτερικός λογισμός, νά μή φοβηθῆς.
Διότι σοῦ γίνεται πρόξενος στεφάνων. Ἐπειδή μέ τό νά πειράζει δέν σημαίνει οὔτε
ὅτι ἐνεργεῖ, οὔτε ὅτι πείθει. Ἀλλ᾽ εἶναι μιά ἀδύναμη σάν ναρκωμένη κίνηση πού ἔχει
νικηθεῖ ἀπό σένα μέ τόν “κατά Θεόν” ἀγῶνα σου.
Τέτοιος εἶναι
ὁ λόγος τοῦ Σταυροῦ. Ὡς τέτοιος δέ, ὄχι μόνο στούς προφῆτες πρίν συντελεσθῆ τό
μυστήριο τῆς Σταύρωσης, ἀλλά καί τώρα μετά τήν τέλεσή του, εἶναι μυστήριο μέγα
καί πραγματικά θεῖο. Πῶς; Διότι αὐτός πού ἐξευτελίζει τόν ἑαυτόν του καί τόν
ταπεινώνει σέ ὅλα, καί αὐτός πού ἀποφεύγει τίς σωματικές ἡδονές μέ πόνο καί ὀδύνη,
καί αὐτός πού δίδει τά ὑπάρχοντα καί πτωχαίνει τόν ἑαυτόν του, φαινομενικῶς μέν
παρουσιάζεται νά προξενῆ ἀτίμωσι στόν ἑαυτό του. Ἀλλά διά τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ
αὐτή ἡ πτωχεία καί ἡ ὀδύνη καί ἡ ἀτιμία γεννᾶ δόξα αἰώνια καί ἡδονή ἀνέκφραστη
καί πλοῦτο ἀνεξάντλητο, τόσο στόν παρόντα ὅσο καί στόν μέλλοντα ἐκεῖνον κόσμο. Ἐκείνους
δέ πού δέν πιστεύουν σ᾽ Αὐτόν καί δέν ἐπιδεικνύουν δι᾽ ἔργων τήν πίστι ὁ Παῦλος
τούς τοποθετεῖ δίπλα στούς χαμένους καί μάλιστα σ᾽ αὐτούς τούς εἰδωλολάτρες. Διότι
λέγει: «Κηρύσσομε Χριστόν ἐσταυρωμένο, πού εἶναι στούς Ἰουδαίους, λόγῳ τῆς ἀπιστίας
των στό σωτηριῶδες πάθος, σκάνδαλο. Στούς Ἕλληνες δέ εἶναι μωρία, διότι, λόγῳ τῆς
ἀπιστίας τους πρός τίς θεῖες ἐπαγγελίες, δέν προτιμοῦν τίποτε ἄλλο ἐκτός ἀπό τά
πρόσκαιρα. Σ᾽ ἐμᾶς δέ τούς καλεσμένους ἀπό τό Θεό, εἶναι θεία δύναμις καί Θεοῦ
σοφία» (Α’ Κορ. 1, 23).
Τοῦτο λοιπόν
εἶναι ἡ σοφία καί δύναμις τοῦ Θεοῦ. Τό νά νικήση κανείς δι᾽ ἀσθενείας. Τό νά ὑψωθῆ
διά ταπεινώσεως. Τό νά πλουτήση διά πτωχείας. Ὄχι μόνο δέ ὁ λόγος καί τό μυστήριο
τοῦ Σταυροῦ, ἀλλά καί ὁ τύπος εἶναι θεῖος καί προσκυνητός, διότι εἶναι σφραγίς ἱερά,
σωστική καί σεβαστή, ἁγιαστική καί τελεστική τῶν ὑπερφυῶν καί ἀπορρήτων ἀγαθῶν
πού ἐνεργήθηκαν στό γένος τῶν ἀνθρώπων ἀπό τόν Θεό. Αὐτή ἀναιρεῖ τήν κατάρα καί
τήν καταδίκη, καθαίρει ἀπό τήν φθορά καί τό θάνατο, παρέχει τήν ἀΐδιο ζωή καί εὐλογία.
Εἶναι σωτηριῶδες ξύλο, βασιλικό σκῆπτρο, θεῖο τρόπαιο κατά ὁρατῶν καί ἀοράτων ἐχθρῶν,
ἔστω καί ἄν οἱ ὀπαδοί τῶν αἱρετικῶν φρενοβλαβῶς δυσαρεστοῦνται. Αὐτοί οἱ
τελευταῖοι δέν εἶχαν τήν καλή τύχη πού δίνει ἡ ἀποστολική εὐχή, ὥστε νά κατορθώσουν
νά καταλάβουν μαζί μέ ὅλους τούς ἁγίους, τί εἶναι τό πλάτος καί τό μῆκος, τό ὕψος
καί τό βάθος. Ὅτι δηλαδή ὁ Σταυρός τοῦ Κυρίου παριστάνει ὅλη τήν οἰκονομία τῆς
σαρκικῆς παρουσίας καί περικλείει ὅλο τό κατ᾽ αὐτήν μυστήριο. Ὅτι ἐκτείνεται πρός
ὅλα τά πέρατα καί περιλαμβάνει ὅλα, τά ἄνω, τά κάτω, τά γύρω, τά ἐνδιάμεσα.
Προβάλλοντας δέ κάποια πρόφασι, γιά τήν ὁποία ἔπρεπε καί αὐτοί, ἄν εἶχαν νοῦ, νά
τόν προσκυνοῦν μαζί μας, ἀποτροπιάζονται τό σύμβολο τοῦ βασιλέως τῆς δόξης, τό ὁποῖο
καί ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος ὀνομάζει φανερῶς ὕψος καί δόξα Του, ὅταν ἐπρόκειτο ν᾽ ἀνεβῆ
σ᾽ αὐτό. Κατά τήν Μέλλουσα δέ Παρουσία καί ἐπιφάνειά Του προαναγγέλλει ὅτι θά ἔλθη
τό σημεῖο τοῦτο τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου μέ πολλή δύναμι καί δόξα.
Ἀλλά λένε, ὅτι
σ᾽ αὐτό πέθανε σταυρωμένος ὁ Χριστός. Γι᾽ αὐτό δέν ἀνεχόμαστε νά βλέπωμε τό σχῆμα
καί τό ξύλο στό ὁποῖο ἔχει θανατωθῆ. Πῶς διαγράφηκε καί πῶς ἀφανίστηκε τό χρεώγραφο
πού μᾶς βάραινε μέ τό ἅπλωμα τοῦ χεριοῦ τοῦ προπάτορος στό ἀπαγορευμένο ξύλο τοῦ
Παραδείσου; Πῶς δεχτήκαμε καί πάλι τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ; Μέ τί δέ ὁ Χριστός ἀπέβαλε
καί ἀπεμάκρυνε τελείως τίς ἀρχές καί τίς ἐξουσίες τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας, οἱ
ὁποῖες ἐπεβλήθηκαν στήν φύσι μας ἀπό τό ξύλο τῆς παρακοῆς. Μέ τί τίς κατήσχυνε
θριαμβευτικῶς καί ἔτσι ἐμεῖς ἀνακτήσαμε τήν ἐλευθερία; Μέ τί ἐλύθηκε τό μεσότοιχο
καί καταργήθηκε καί θανατώθηκε ἡ πρός τόν Θεό ἔχθρα μας καί διά μέσου τίνος
συνδιαλλαγήκαμε μέ τόν Θεό καί διδαχθήκαμε τήν πρός Αὐτόν εἰρήνη; Ὄχι στόν
Σταυρό καί διά τοῦ Σταυροῦ; Ἄς ἀκούσουν τόν ἀπόστολο, πού στούς μέν Ἐφεσίους γράφει:
«Ὁ Χριστός εἶναι ἠ εἰρήνη σας, αὐτός πού ἔλυσε τό μεσότοιχο τοῦ φραγμοῦ, γιά νά
οἰκοδομήσει μέσα του τούς δύο σ᾽ ἕνα νέον ἄνθρωπο, ἐπιβάλλοντας εἰρήνη, καί γιά
νά συνδιαλλάξη καί τούς δύο σ᾽ ἕνα σῶμα μέ τόν Θεό διά τοῦ Σταυροῦ, φονεύοντας
τήν ἔχθρα πού εἶναι σ᾽ αὐτόν» (Ἐφ. 2, 14-16). Πρός τούς Κολοσσαεῖς δέ γράφει, «ἐνῶ
ἤσαστε νεκροί ἀπό τά παραπτώματα καί τήν ἀκροβυστία τῆς σάρκας σᾶς ἐζωοποίησε
μαζί του, χαρίζοντάς σας ὅλα τά παραπτώματα, ἐξαλείφοντας τό χειρόγραφο πού
περιεῖχε τίς ἐναντίον μας ἀποφάσεις, σηκώνοντάς το ἀπό τή μέση καί καρφώνοντάς
το στόν Σταυρό· ξεγυμνώνοντας δέ τίς ἀρχές καί τίς ἐξουσίες, τίς διεπόμπευσε
δημοσία θριαμβεύοντάς τες ἐπάνω στό Σταυρό» (Κολ. 2, 13).
Δέν θά τιμήσωμε
λοιπόν ἐμεῖς καί δέν θά χρησιμοποιήσωμε τό θεῖο τοῦτο τρόπαιο τῆς κοινῆς ἐλευθερίας
τοῦ γένους, τό ὁποῖο καί μόνο μέ τή θέα του, τόν μέν ἀρχέκακο ὄφι φυγαδεύει καί
διαπομπεύει καί καταισχύνει, διακηρύσσοντας τήν ἧττα καί τήν συντριβή του, δοξάζει
δέ καί μεγαλύνει τόν Χριστό, ἐπιδεικνύοντας στόν κόσμο τή νίκη του; Καί ὅμως, ἄν
ὁ Σταυρός εἶναι παραβλεπτέος, διότι σ᾽ αὐτόν ὑπέμεινε τόν θάνατο ὁ Χριστός, οὔτε
ὁ θάνατός Του δέν πρέπει νά εἶναι σεβαστός καί σωτήριος. Πῶς λοιπόν κατά τόν Ἀπόστολο
βαπτισθήκαμε στόν θάνατό Του (Ρωμ. 6, 3); Πῶς δέ θά συμμετάσχωμε καί στήν Ἀνάστασή
Του, ἄν βέβαια ἔχουμε γίνει σύμφυτοι μέ τόν θάνατό Του (Ρωμ. 6, 5); Βέβαια, ἄν
κανείς προσκυνοῦσε σχῆμα Σταυροῦ πού δέν ἔφερε ἐπιγεγραμμένο τό δεσποτικό ὄνομα,
δικαίως θά κατηγορεῖτο ὅτι πράττει κάτι ἀνάρμοστο. Ἐπειδή δέ «στό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ
Χριστοῦ θά καμφθοῦν ὅλα τά γόνατα, τῶν ἐπουρανίων καί ἐπιγείων καί καταχθονίων»
(Ψαλμ. 131, 7), τοῦτο δέ τό προσκυνητό Ὄνομα ἐπιφέρει ὁ Σταυρός, πόσο ἀνόητο θά
ἦταν νά μή γονατίζωμε στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ;
Ἀλλ᾽ ἐμεῖς,
κλίνοντας μαζί μέ τά γόνατα καί τίς καρδιές, ἐμπρός, ἄς προσκυνήσωμε μαζί μέ τόν
ψαλμωδό καί προφήτη Δαβίδ (Ψαλμ. 131, 7) στόν τόπο ὅπου στάθηκαν τά πόδια Του
καί ὅπου ἐξαπλώθηκαν τά χέρια πού συνέχουν τό σύμπαν. Ἐκεῖ ὅπου τεντώθηκε γιά μᾶς
τό ζωαρχικό σῶμα. Καί, προσκυνώντας καί ἀσπαζόμενοι αὐτόν μέ πίστι, ἄς παίρνωμε
πλούσιον τόν ἀπό ἐκεῖ ἁγιασμό καί ἄς τόν φυλάττωμε. Ἔτσι καί κατά τήν ὑπερένδοξη
Μέλλουσα Παρουσία τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, βλέποντάς
Τον νά προηγεῖται λαμπρῶς, θά ἀγαλλιάζωμε καί θά χοροπηδοῦμε διαπαντός, διότι ἐπετύχαμε
τήν ἀπό τά δεξιά θέσι καί τήν ὑπεσχημένη μακαρία φωνή καί εὐλογία, σέ δόξα τοῦ
σαρκικῶς σταυρωθέντος γιά μᾶς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ.
Διότι σ᾽ Αὐτόν
πρέπει δοξολογία μαζί μέ τόν ἄναρχο Πατέρα Του καί τό πανάγιο καί ἀγαθό καί
ζωοποιό Πνεῦμα, τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Γένοιτο.
Ἁγίου Γρηγορίου
τοῦ Παλαμᾶ
-------------------
Β’ ΛΟΓΟΣ
Ὁ σταυρὸς
τότε καὶ τώρα
Ἂν θέλαμε νὰ
δείξουμε κάτι τὸ ὁποῖο νὰ ἐκφράζει ὅλη τὴν ἀθλιότητα τῆς ἁμαρτίας καὶ τὴ
διαφθορὰ τοῦ προχριστιανικοῦ κόσμου, θὰ ἔπρεπε νὰ σταθοῦμε μπροστὰ σ’ ἕναν
σταυρό. Ἀλλά καὶ ἂν θέλαμε νὰ δείξουμε κάτι τὸ ὁποῖο σήμερα ἐκφράζει τὰ ἐντελῶς
ἀντίθετα, τὴν ἄκρα δηλαδὴ ἁγιότητα καί τήν ἀπέραντη ἀγάπη, πάλι σ’ ἕναν σταυρὸ
θὰ στεκόμασταν. Ὁ σταυρὸς εἶναι τὸ σύμβολο δύο ἐντελῶς ἀντίθετων κόσμων καὶ
συγχρόνως τὸ σύμβολο τῆς μεγαλύτερης ἀλλαγῆς, ἡ ὁποία συντελέσθηκε στὴν ἱστορία
τῆς ἀνθρωπότητος.
Πρὸ Χριστοῦ ὁ
σταυρὸς ἦταν τὸ ἀκριβότερο τίμημα τὸ ὁποῖο διέθετε ἡ ἁμαρτία, γιὰ νὰ ἀμείβει τὰ
θύματά της. Μετὰ τὴν πτώση οἱ ἄνθρωποι ἀποχαλινώθηκαν καὶ ἐξώκειλαν σὲ κάθε εἴδους
ἁμαρτήματα καὶ ἐγκλήματα. Ἡ διατάραξη τῶν σχέσεων μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων μὲ τὴν
παράβαση τῶν προπατόρων εἶχε ὡς συνέπεια καὶ τὴ διατάραξη τῆς σχέσεως τῶν ἀνθρώπων
μεταξύ τους. Ἡ συμβίωση τῶν ἀνθρώπων μέσα στὴν κοινωνία, λείψανο τῆς εἰρηνικῆς
ζωῆς τὴν ὁποία ἔζησαν στὸν παράδεισο, διαταράχθηκε ἀπό τούς καρποὺς τῆς
παραβάσεως, δηλαδὴ τὰ πάθη καὶ τὴν ἐγκληματικότητα. Οἱ ἴδιοι οἱ ἄνθρωποι,
θέλοντας νὰ ἀναχαιτίσουν τὰ ἀχαλίνωτα πάθη τῶν κακοποιῶν καὶ νὰ ἐπιβάλουν
κάποια τάξη, θέσπισαν νόμους καὶ ὅρισαν αὐστηρὲς ποινές. Ὡς ἔσχατη ποινὴ ὁρίσθηκε
ὁ θάνατος.
Γιὰ ὁρισμένα
ὅμως εἴδη ἐγκλημάτων ἡ ἁπλή ποινὴ τοῦ θανάτου δὲν θεωρήθηκε ἱκανοποιητική. Γι’
αὐτὸ ἐφεῦραν πολλὰ εἴδη θανατώσεως, τὸ ἕνα ὀδυνηρότερο ἀπὸ τὸ ἄλλο. Καὶ τὸ πιὸ ὀδυνηρὸ
ἀπὸ ὅλα ἦταν ὁ σταυρός. Ὁ ἁπλὸς θάνατος δὲν ἔφθανε, γιὰ νὰ καλύψει ὅλη τὴν ἐγκληματικότητα
τοῦ κακούργου κι οὔτε μποροῦσε νὰ χορτάσει ὅλη τὴν ἐκδικητικότητα τοῦ τιμωροῦ. Ὁ
σταυρικὸς ὅμως θάνατος ἔφθανε καὶ γιὰ τὰ δύο. Ἦταν, λοιπόν, ὁ σταυρὸς ἔκφραση τῶν
ἀνθρώπινων παθῶν στὸν μέγιστο βαθμό.
Ὅπως ὑπῆρχαν
διάφορα εἴδη θανατώσεως, ἔτσι ὑπῆρχαν καὶ διάφορα εἴδη σταυρικῆς θανατώσεως, ἀνάλογα
μὲ τὸ σχῆμα τοῦ σταυροῦ καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο κρεμοῦσαν ἐπάνω σ’ αὐτὸν τὸν
κατάδικο. Ἀρχικὰ ὁ σταυρὸς ἦταν ὁ κορμὸς ἑνὸς δένδρου ἤ ἕνας πάσσαλος σὲ σχῆμα
I. Ἐπάνω σ’ αὐτὸν ἔδεναν τὸν κατάδικο καὶ τὸν ἄφηναν νὰ πεθάνει ἐκεῖ ἀπὸ τὴν
πείνα, τὴ δίψα, τὴν κόπωση, τὸ ψύχος, τὸν καύσωνα ἤ τὸν κάρφωναν, γιὰ νὰ
πεθάνει ἀπό τούς πόνους καὶ τὴν αἱμορραγία. Ἀργότερα πῆρε τὰ σχήματα Υ Τ Χ. Σὲ
σταυρικὸ θάνατο καταδικάζονταν οἱ μεγάλοι κακοποιοί, οἱ διαβόητοι ληστές, οἱ
προδότες τῆς πατρίδος, οἱ ἀντάρτες καὶ ἐπαναστάτες, οἱ ἀρχηγοὶ ἐχθρικῶν
στρατευμάτων καὶ οἱ ταλαίπωροι δοῦλοι, τὰ θύματα τῆς ἀνθρώπινης ἀδικίας καὶ ἐκμεταλλεύσεως.
Ἡ περιγραφὴ
καὶ οἱ λεπτομέρειες τῆς σταυρώσεως εἶναι ἀνατριχιαστικές. Πρὶν ἀπὸ τὴ σταύρωση
προηγοῦνταν ἄλλα μαρτύρια καὶ ἐξευτελισμοί:
*Ἡ ἀνελέητη
μαστίγωση, ἡ φραγγέλωση,
*ἡ
διαπόμπευση τοῦ καταδίκου μέχρι τὸν τόπο τῆς σταυρώσεως,
*οἱ ἐμπτυσμοί,
*τὰ
ραπίσματα,
*τὰ
λακτίσματα καὶ
*οἱ ὕβρεις
τοῦ πλήθους καὶ τῶν δημίων.
Ὁ τόπος τῆς
σταυρώσεως ἦταν συνήθως ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς πόλεως, γιὰ νὰ μὴ βρίσκεται τὸ
μίασμα μέσα στὴν πόλη· κοντὰ σὲ κάποια πύλη, γιὰ νὰ εἶναι ἐκτεθειμένος σὲ κοινὴ
θέα ὁ σταυρωμένος, ὥστε νὰ παραδειγματίζονται ἤ νὰ συμμετέχουν στὴν ἐκδίκηση καὶ
οἱ διερχόμενοι διαβάτες. Οἱ σταυρωτὲς ἀφαιροῦσαν ὅλα τὰ ροῦχα τοῦ καταδίκου καὶ
τὸν σταύρωναν γυμνό. Παρέμεναν ἐκεῖ μέχρις ὅτου ξεψυχήσει μετὰ ἀπὸ κάποιες ὧρες
πάνω στὸ σταυρό, τόσο γιὰ νὰ ἐπιτείνουν τὸ μαρτύριό του μὲ ποικίλες σαδιστικὲς ἐπινοήσεις,
ὅσο καὶ γιὰ νὰ τὸν φρουροῦν, μήπως τὸν κλέψουν καὶ τὸν διασώσουν οἱ φίλοι καὶ οἱ
συγγενεῖς του.
Ἡ φρίκη γιὰ
τὴ στέρηση τῆς ζωῆς ἦταν μεγὰλη. Ἡ ἀτίμωση ἐξαιτίας τοῦ τρόπου τῆς στερήσεως ἀσύγκριτα
μεγαλύτερη. Οἱ πόνοι τοῦ μαρτυρίου καί ἡ δημοσιότητα τοῦ ἐξευτελισμοῦ, ὁ ὁποῖος
γινὸταν μπροστὰ σὲ ὅλους, μικροὺς καὶ μεγάλους, αὔξανε καὶ τὴ φρίκη καὶ τὴν ἀτίμωση.
Μιὰ ἔνδειξη τῆς ἀτιμίας τοῦ σταυροῦ εἶναι καὶ τὸ ὅτι οἱ εἰδωλολάτρες, ὅταν ἤθελαν
νὰ ἐμπαίξουν τοὺς χριστιανούς ὑπενθύμιζαν σ’ αὐτοὺς τὸ σταυρό, ὅπως παραδὶδει ὁ
Μέγας Ἀθανάσιος στὸν περίφημο λόγο του κατά Ἑλλήνων (=εἰδωλολατρῶν). «Οἱ εἰδωλολάτρες»,
λέγει, «εἰρωνεύονται καὶ καγχάζουν εἰς βάρος μας μέ μόνο ἐπιχείρημα τὸ σταυρὸ
τοῦ Χριστοῦ. Ἐδῶ ἀκριβῶς θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ ἐλεεινολογήσει τὴν ἀναισθησία
τους. Διότι μὲ τὸ νὰ διαβάλλουν τὸ σταυρό, δὲν βλέπουν ὅτι ἡ δύναμή του ἔχει
κυριαρχήσει σὲ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη καὶ ὅτι μὲ αὐτὸν τὰ ἔργα τῆς θεογνωσίας ἀποκαλύφθηκαν
σὲ ὅλους»1.
Καὶ ὁ ἱερὸς
Χρυσόστομος ρωτᾶ: «Μήπως ὁ σταυρὸς εἶναι κάτι λαμπρὸ καὶ ἐπίσημο;». Καὶ δίδει ὁ
ἴδιος τὴν ἀπάντηση: «Τὸ ἀντίθετο μάλιστα· προκαλεῖ ντροπὴ καὶ μεγάλο ἐξευτελισμὸ·
διότι εἶναι θάνατος καταδίκου· εἶναι ἡ χειρότερη μορφὴ τοῦ θανάτου· γιὰ τοὺς Ἰουδαίους
ἦταν καταραμένος καὶ στοὺς εἰδωλολάτρες προξενοῦσε ἀηδία»2.
Μὲ μιὰ λέξη ὁ
σταυρὸς ἦταν γιὰ τοὺς πρὸ Χριστοῦ κατάρα, ἡ ὁποία καταπίεζε ὅλο τὸν κόσμο. Ποιὸς
θὰ πίστευε ὅτι θὰ ἐρχόταν ἡ ὥρα, κατὰ τὴν ὁποία τὸ ἀποτρόπαιο αὐτὸ ἰκρίωμα θὰ
γινόταν
* τὸ
προσφιλέστερο σύμβολο,
* τὸ ἱερότερο
σκεῦος στὴ λατρεία,
* τὸ ἀντικείμενο
πού θὰ στόλιζε τὰ στήθη τῶν εὐγενέστερων ἀνθρώπων;
Αὐτὸ τὸ θαῦμα,
αὐτὴ ἡ μεταβολὴ ἔγινε, ὅταν «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο» (Ἰω 1, 14) καὶ «ὑπὲρ ἡμῶν ἀπέθανε»
(Ρωμ 5, 8). Ἔκτοτε ὁ σταυρὸς εἶναι ἡ μεγαλύτερη εὐλογία.
Γιὰ νὰ
κατανοήσουμε αὐτὴ τὴν ἀλλαγὴ καὶ ὅλο τὸ μυστήριο τοῦ σταυροῦ, πρέπει νὰ
διεισδύσουμε στὸ βαθύτερο θεολογικὸ νόημά του. Ὁ σταυρός, ὅπως ἦταν μέχρι τὴν ἐποχὴ
τοῦ Χριστοῦ, ἐξέφραζε πιστὰ τὴν πνευματικὴ κατάσταση τοῦ ἀρχαίου κόσμου. Ὅλοι, ὡς
ἔνοχοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἦταν ἄξιοι σταυρώσεως. Ὄχι μόνον οἱ εἰδωλολάτρες ἀλλά
καὶ ὁ περιούσιος λαὸς τοῦ Θεοῦ βρισκόταν ὑπὸ κατάρα. Αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ νόμος, πού
ὁ Ἰσραὴλ ἔλαβε ἀπὸ τὸν Θεό, ἦταν ἕνα στένωμα ἀδιαπέραστο καὶ ἀπὸ τὸν πιὸ ἅγιο ἄνθρωπο.
Ὁ καθένας κινδύνευε νὰ πέσει στὸ βάραθρο τῆς κατάρας. Ἡ φύση τοῦ νόμου ἦταν
τέτοια, ὥστε νὰ μὴν μπορεῖ νὰ τὸν τηρήσει φυσικὸς ἄνθρωπος.
Ἀνάμεσα στὶς
κατάρες τοῦ νόμου, πού στιγμάτιζαν τὶς διάφορες παραβάσεις, ὑπῆρχαν καὶ δύο, οἱ
ὁποῖες εἶχαν μυστικὴ σχέση. Ἡ μία εἶναι: «Ἐπικατὰρατος πᾶς ἄνθρωπος ὃς οὐκ ἐμμενεῖ
ἐν πᾶσι τοῖς λόγοις τοῦ νόμου τούτου ποιῆσαι αὐτοὺς» (Δευτ. 27, 26″ πρβλ. Γαλ.
3, 10)· ἡ ἄλλη: «Κεκατηραμένος ὑπὸ Θεοῦ πᾶς κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου» (Δευτ. 21,
23- πρβλ. Γαλ. 3, 13).
*Στὴν πρώτη
κατάρα ἔπεσαν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, διότι ἡ ἀκριβὴς τήρηση τοῦ
νόμου ἦταν ἀδύνατη.
* Στὴ
δεύτερη ἔπεσε μόνον ὁ Χριστός, διότι οἱ Ἑβραῖοι, ἂν καὶ γνώριζαν τὸ σταυρὸ ἀπὸ
τὰ πανάρχαια χρόνια, δὲν τὸν χρησιμοποίησαν ποτέ. Μόνον ὅταν ἐπρόκειτο γιὰ τὸν ἀναμάρτητο
Ἰησοῦ, τότε μὲ μανία φώναξαν στὸν Πιλάτο- «Σταύρωσον αὐτὸν» (Μάρκ. 15, 13.14-
Λουκ 23, 21).
Ὁ Κύριος ἦλθε
στὴ γῆ καὶ «ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν
κατάρα» (Γαλ. 3, 13). Δὲν διάλεξε ἄλλο εἶδος θανάτου ἀλλά τὸν φρικτὸ καὶ ἄτιμο
σταυρό, γιὰ νὰ μᾶς λυτρώσει μὲ τὴν ἄκρα ταπείνωση ἀπὸ τὴν ἀκαθαρσία τῆς ἐπάρσεως,
ἐξαιτίας τῆς ὁποίας ἐκπέσαμε ἀπὸ τὸν παράδεισο. «Ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος
μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ» (Φιλ. 2, 8). Κυρίως ὅμως διάλεξε τὸ θάνατο ἐπάνω
στὸ καταραμένο ξύλο γιὰ ἄλλο λόγο. Ἔστησε -κατὰ κάποιο τρόπο- ἐνέδρα ἐκεῖ, ὅπου
θὰ συναντοῦσε τὴν κατάρα καὶ ἀπὸ ὅπου θὰ περνοῦσαν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καὶ θὰ
γίνονταν ἐπικατάρατοι. Ἔγινε «ὑπὲρ ἡμῶν» κατάρα χωρὶς προσωπικὴ ἐνοχή.
Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος
ἐξηγώντας γιατί ὁ Κύριος διάλεξε τὸν σταυρικὸ θάνατο λέγει: «Ἂν κάποιος ζητᾶ νὰ
μάθει γιατί δὲν πέθανε μὲ διαφορετικὸ τρόπο ἀλλά μὲ τὸ σταυρό, ἂς ἀκούσει καὶ αὐτὸς
ὅτι δὲν μᾶς συνέφερε μὲ κανένα ἄλλο τρόπο παρὰ μόνον ἔτσι· καὶ καλῶς σταυρώθηκε
ὁ Κύριος γιὰ χάρη μας. Ἦλθε νὰ φορτωθεῖ τὴν κατάρα πού ἐπιβλήθηκε ἐναντίον μας.
Ἀλλά μὲ ποιὸν ἄλλο τρόπο θὰ γινόταν κατάρα, ἂν δὲν δεχόταν τὸ θάνατο πού ἐπινοήθηκε
γιὰ τοὺς καταραμένους;»3.
Ὁ σταυρὸς ἦταν
ἄτιμος, ἐφόσον καρφώνονταν ἐπάνω του ἡ κακία καὶ ὁ ἐγωισμός. Ἀλλά ὅταν
καρφώθηκε ἡ τελειότητα καὶ ἡ ἄκρα ταπείνωση, νικήθηκε, ἔχασε τὶς ἰδιότητές του
καὶ ἔγινε Τίμιο ξύλο καὶ ποθητό. Ἡ μέχρι τότε ἔκφραση τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς ἀθλιότητος
τοῦ κόσμου ἔγινε ἔκφραση τῆς ἁγιότητος τῆς νέας γενιᾶς, πού ἔχει ἀρχηγὸ τῆς ζωῆς
τὸν Χριστὸ· ἡ κατάρα ἔγινε εὐλογία. Ἡ ἀλλαγὴ τοῦ σταυροῦ συμβολίζει τὴν ἀλλαγὴ
τοῦ κόσμου. Ὅπως τὸ σταυρὸ τὸν μετέβαλε ὁ Κύριος ἀπὸ σκεῦος ἀτιμίας σὲ σκεῦος
τιμῆς, ἔτσι καὶ τὸν κόσμο τὸν μετέφερε ἀπὸ τὴν ἀθλιότητα στὴ χάρη καὶ τὴν εὐλογία.
Τὴ
διαχωριστικὴ αὐτὴ γραμμὴ τῆς ἀλλαγῆς πρέπει νὰ τὴν ἐννοήσουμε ὄχι μόνο χρονικὰ ἀλλά
καὶ τροπικά. Χωρίζει τοὺς «μετὰ Χριστοῦ» ἀπό τούς «ἄνευ Χριστοῦ», ἄσχετα ἀπὸ τὸ
ἂν οἱ τελευταῖοι ζοῦσαν πρὸ ἤ μετὰ Χριστόν. Ἔτσι, ὅπως γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος,
ὁ σταυρὸς παραμένει «Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, ἕλλησι δὲ μωρία» (Α΄ Κορ. 1, 23),
ἐφόσον αὐτοὶ δὲν δέχονται τὸν Χριστό. Μόνο γιὰ τοὺς γνήσιους δούλους τοῦ Ἐσταυρωμένου
ὁ Τίμιος σταυρὸς εἶναι τιμὴ καὶ δόξα καὶ εὐλογία. Γι’ αὐτοὺς τὸ πρώην
καταραμένο ξύλο, τὸ σύμβολο τῆς ἔσχατης τιμωρίας, εἶναι τώρα πολυαγαπημένο καὶ
ποθητό. Εἶναι τὸ σύμβολο τῆς ἀπέραντης ἀγάπης καὶ σοφίας καὶ δυνάμεως τοῦ ἐνανθρωπήσαντος
Θεοῦ, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Σ.Ν.Σάκκου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου