Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 6-9-2020 ((Εν Χώναις θαύμα Αρχαγγέλου Μιχαήλ))

A.S.E.I.P.

Kυριακή ΙΓ΄ Επιστολών, Αποστ. Ανάγνωσμα: Α΄ Κορ. ιστ’ 13-24 (06-09-2020)

 Πρωτότυπο Κείμενο 

Ἀδελφοί, γρηγορεῖτε, στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἀνδρίζεσθε, κραταιοῦσθε. Πάντα ὑμῶν ἐν ἀγάπῃ γινέσθω. Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοί· οἴδατε τὴν οἰκίαν Στεφανᾶ, ὅτι ἐστὶν ἀπαρχὴ τῆς Ἀχαΐας καὶ εἰς διακονίαν τοῖς ἁγίοις ἔταξαν ἑαυτούς· ἵνα καὶ ὑμεῖς ὑποτάσσησθε τοῖς τοιούτοις καὶ παντὶ τῷ συνεργοῦντι καὶ κοπιῶντι. Χαίρω δὲ ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ Στεφανᾶ καὶ Φουρτουνάτου καὶ Ἀχαϊκοῦ, ὅτι τὸ

ὑμῶν ὑστέρημα οὗτοι ἀνεπλήρωσαν· ἀνέπαυσαν γὰρ τὸ ἐμὸν πνεῦμα καὶ τὸ ὑμῶν. Ἐπιγινώσκετε οὖν τοὺς τοιούτους. Ἀσπάζονται ὑμᾶς αἱ ἐκκλησίαι τῆς Ἀσίας. ἀσπάζονται ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ πολλὰ Ἀκύλας καὶ Πρίσκιλλα σὺν τῇ κατ᾿ οἶκον αὐτῶν ἐκκλησίᾳ. Ἀσπάζονται ὑμᾶς οἱ ἀδελφοὶ πάντες. Ἀσπάσασθε ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ. Ὁ ἀσπασμὸς τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. Εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα. Μαρὰν ἀθᾶ. Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μεθ᾿ ὑμῶν. Ἡ ἀγάπη μου μετὰ πάντων ὑμῶν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ· Ἀμήν.

Νεοελληνική Απόδοση 

Αδελφοί, αγρυπνείτε! Μένετε στέρεοι στην πίστη! Να είστε γενναίοι και δυνατοί! Όλες τις πράξεις σας να τις εμπνέει η αγάπη. Έχω να σας ζητήσω κάτι, αδελφοί: Γνωρίζετε την οικογένεια του Στεφανά, που τα μέλη της υπήρξαν ο πρώτος καρπός του κηρύγματος στην Αχαΐα, κι αφιέρωσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία των πιστών. Γι’ αυτό κι εσείς πρέπει να ακούτε τέτοιους ανθρώπους καθώς και όποιον εργάζεται και κοπιάζει μαζί τους. Είμαι πολύ χαρούμενος από την παρουσία κοντά μου του Στεφανά, του Φουρτουνάτου και του Αχαϊκού, γιατί αυτοί αναπλήρωσαν το κενό της απουσίας σας. Μου ξεκούρασαν την ψυχή, όπως και τη δική σας. Σε τέτοιους ανθρώπους οφείλετε αναγνώριση. Σας στέλνουν χαιρετισμούς οι εκκλησίες της Ασίας. Πολλούς χριστιανικούς χαιρετισμούς σας στέλνουν ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα και όλη η εκκλησία που συναθροίζεται σπίτι τους. Σας στέλνουν χαιρετισμούς όλοι οι αδελφοί. Χαιρετήστε ο ένας τον άλλο με αδελφικό φίλημα. Ο χαιρετισμός αυτός γράφεται από μένα τον Παύλο με το ίδιο μου το χέρι. Όποιος δεν αγαπάει τον Κύριο Ιησού Χριστό ας είναι χωρισμένος από το σώμα της εκκλησίας. Μαράν αθά – ο Κύριος έρχεται! Η χάρη του Κυρίου Ιησού να είναι μαζί σας. Στο όνομα του Ιησού που μας ενώνει, η αγάπη μου είναι μαζί με όλους σας. Αμήν.

 Σχολιασμός

Μαράναθά: Ο Κύριος ήρθε.

Ο κύριος λόγος που χάνουμε την πορεία μας είναι γιατί δεν ζούμε το «μαράναθά».

Ο Κύριος έκανε τόσα βήματα- άλματα από τον ουρανό να έρθει στην γη. Βγήκε από την απεριόριστη Του δόξα για να γευτεί τη δική μας κακία και διαστροφή χωρίς γογγυσμό. Ο σκοπός του ήταν να μας δείξει το πώς νικούμε την αμαρτία και τον και τον αρχεκακο. Όταν το συνειδητοποιούμε μας δημιουργείτε η διάπυρη επιθυμία να ανέβουμε για να Τον συναντήσουμε και να λάβουμε από Αυτόν την δύναμη να αγαπούμε αληθινά και ανόθευτα. Όταν αποκτήσουμε αίσθηση της παρουσίας Του, δηλαδή επίγνωση της θείας χάρης και της θείας αντίληψης τότε θέλουμε και εμείς να κάνουμε ότι έκανε. Διψούμε να βγούμε από την θέση μας για να συναντήσουμε τον συνάνθρωπο μας. Τότε ο γονέας θα βγει από την θέση του για να συναντήσει το παιδί του. Θα κατέλθει το αφεντικό για να συναντήσει τους υπηκόους τους. Θα σηκώνεται και ο διευθυντής της επιχείρησης για να συναντήσει τους υπαλλήλους του με διάθεση να συνδιαλλαγή μαζί τους και όχι να τους εξουθενώσει. Ο κάθε ένας που «νομίζει» ότι έχει μια θέση θα αντιληφθεί το πως θα την κάνει τρόπο και δρόμο σωτηρίας .

Αν καταλάβει  και αισθανθεί ο σύζυγος την έννοια του «ΜΑΡΑΝΑΘΑ» τότε θα σταματήσει να υπηρετεί το εγώ του ,θα βρει την σύζυγο του και θα γνωρίσει όντως τον βαθύτερο της εαυτό. Είναι σαν να μπαίνει στην καρδιά της, στη σκέψη της, στα θέλω της. Είναι έτοιμος να την κατανοήσει και να την αγαπήσει. Χωρίς να της ζητά τίποτα. Ο Χριστός διήλθε τη γη, θεραπεύοντας και ευεργετώντας τους ανθρώπους. Παρομοίως και ο χριστιανός άνδρας προς την γυναίκα του θα κάνει το ίδιο. Θα ενσκύψει στις ανάγκες της. Τότε αυτή συγκινείται και αρχίζει να ανταποδίδει την αγάπη αυτή. Βεβαιώνεται μέσα της ότι ο άνδρας της την αγαπά και γι’ αυτό φοβάται μην τον χάσει.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το «Μαράναθά», που είναι Εβραϊκή λέξη, είναι βασική και θεμελιώδης αξία στην ψυχοθεραπεία του ανθρώπου. Είναι η αίσθηση ότι ο «Κύριος ήρθε». Γρανιτώνεται μέσα του η θεια παρουσία. Δεν είναι πλέον μόνος. Ο Θεός πατέρας τον καλεί σε μια εφικτή σχέση. Είναι εδώ. Ενώνεται μαζί του και αποκτά το Σώμα και το Αίμα Του. Το κέντρο της ύπαρξης του είναι ο Κύριος. Γίνεται αδελφός του ο Χριστός, άρα και πατέρας του ο Θεός. Κληρονόμος ο Χριστός, ο κατά φύση Υιός και συγκληρονόμος άνθρωπος ο «υιοθετημένος».

Ο υπέρ πλούσιος σε αγάπη Θεός μας αγάπησε τόσο πολύ, ώστε θυσίασε για εμάς τον Υιό Του. Όταν ο άνθρωπος αντιληφθεί την είσοδο του Θεού στην ζωή του, τότε η καρδία του σπάει, λυγίζει και ζητά να γνωρίσει την Παναγάπη του Θεού. Όσο ανοίγει τα σκοτισμένα του μάτια του τόσο σπάει η σκληροκαρδία του και αρχίζει να αγαπά, να συγχωρά χωρίς προϋποθέσεις. Τότε αρχίζει να σώζεται. «Μαράναθά».

 

 Κυριακή ΙΓ’ Ματθαίου, Ευαγγ. Ανάγνωσμα: Μτθ. κα’ 33-42 (06-09-2020)

 Πρωτότυπο Κείμενο

Εἶπεν ὁ Κύριος την παραβολήν ταύτην· Ἂνθρωπός τις ἦν οἰκοδεσπότης, ὅστις ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα καὶ φραγμὸν αὐτῷ περιέθηκε καὶ ὤρυξεν ἐν αὐτῷ ληνὸν καὶ ᾠκοδόμησε πύργον, καὶ ἐξέδοτο αὐτὸν γεωργοῖς καὶ ἀπεδήμησεν. Ὅτε δὲ ἤγγισεν ὁ καιρὸς τῶν καρπῶν, ἀπέστειλε τοὺς δούλους αὐτοῦ πρὸς τοὺς γεωργοὺς λαβεῖν τοὺς καρποὺς αὐτοῦ. Καὶ λαβόντες οἱ γεωργοὶ τοὺς δούλους αὐτοῦ ὃν μὲν ἔδειραν, ὃν δὲ ἀπέκτειναν, ὃν δὲ ἐλιθοβόλησαν. Πάλιν ἀπέστειλεν ἄλλους δούλους πλείονας τῶν πρώτων, καὶ ἐποίησαν αὐτοῖς ὡσαύτως. Ὕστερον δὲ ἀπέστειλε πρὸς αὐτοὺς τὸν υἱὸν αὐτοῦ λέγων· ἐντραπήσονται τὸν υἱόν μου. Οἱ δὲ γεωργοὶ ἰδόντες τὸν υἱὸν εἶπον ἐν ἑαυτοῖς· οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος· δεῦτε ἀποκτείνωμεν αὐτὸν καὶ κατάσχωμεν τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ. Καὶ λαβόντες αὐτὸν ἐξέβαλον ἔξω τοῦ ἀμπελῶνος, καὶ ἀπέκτειναν. ῞Οταν οὖν ἔλθῃ ὁ κύριος τοῦ ἀμπελῶνος, τί ποιήσει τοῖς γεωργοῖς ἐκείνοις; Λέγουσιν αὐτῷ· κακοὺς κακῶς ἀπολέσει αὐτούς, καὶ τὸν ἀμπελῶνα ἐκδώσεται ἄλλοις γεωργοῖς, οἵτινες ἀποδώσουσιν αὐτῷ τοὺς καρποὺς ἐν τοῖς καιροῖς αὐτῶν. Λέγει αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· οὐδέποτε ἀνέγνωτε ἐν ταῖς γραφαῖς, λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας· παρὰ Κυρίου ἐγένετο αὕτη, καὶ ἔστι θαυμαστὴ ἐν ὀφθαλμοῖς ἡμῶν;

 Νεοελληνική Απόδοση

Είπε ο Κύριος την εξής παραβολή: Ένας γαιοκτήμονας φύτεψε ένα αμπέλι, το περιέφραξε, έσκαψε σ’ αυτό πατητήρι, έχτισε πύργο, το νοίκιασε σε γεωργούς και έφυγε για άλλον τόπο. Όταν πλησίαζε η εποχή της καρποφορίας, έστειλε τους δούλους του στους γεωργούς να πάρουν το μερίδιό του από τους καρπούς. Οι γεωργοί όμως έπιασαν τους δούλους του, κι άλλον τον έδειραν, άλλον τον σκότωσαν κι άλλον τον λιθοβόλησαν. Ξανάστειλε άλλους δούλους, περισσότερους από τους πρώτους και τους έκαναν τα ίδια. Τελευταίον τους έστειλε το γιο του με τη σκέψη: «θα σεβαστούν το γιο μου». Οι γεωργοί όμως, όταν είδαν το γιο, είπαν μεταξύ τους: «αυτός είναι ο κληρονόμος. Εμπρός ας τον σκοτώσουμε και ας αρπάξουμε την κληρονομιά του». Έτσι, τον έπιασαν, τον έβγαλαν έξω από τ’ αμπέλι και το σκότωσαν. Όταν λοιπόν έρθει ο ιδιοκτήτης του αμπελιού, τι θα κάνει σ’ εκείνους τους γεωργούς; «Είναι κακοί», του λένε. «Γι’ αυτό θα τους εξολοθρεύσει με το χειρότερο τρόπο και θα νοικιάσει το αμπέλι σ’ άλλους γεωργούς, που θα του δίνουν τους καρπούς στην εποχή τους». Τους λέει ο Ιησούς: «Ποτέ δε διαβάσατε στις Γραφές : Ο λίθος που τον πέταξαν σαν άχρηστο οι οικοδόμοι, αυτός έγινε αγκωνάρι∙ ο Κύριος το έκανε αυτό, και είν’ αξιοθαύμαστο στα μάτια μας.

 Σχολιασμός

Στη σημερινή ευαγγελική περικοπή αναπτύσσεται η παραβολή των κακών γεωργών, την οποία συναντούμε επίσης στο κατά Μάρκον (Μκ. 12, 1-12) και στο κατά Λουκάν (Λκ. 20, 9-19) ιερό Ευαγγέλιο. Ο Ιησούς Χριστός εισέρχεται στο Ναό των Ιεροσολύμων και διδάσκει το λαό. Τότε οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι, γεμάτοι αγανάκτηση για το θείο έργο του Ιησού, Τον ρωτούν με ποια εξουσία ενεργεί και ποιος Του την παραχώρησε (Μτ. 21, 23). Ο Κύριος, θέλοντας να απαντήσει σ’ αυτούς και να τους διδάξει, εκφωνεί την παραβολή των δύο υιών (Μτ. 21, 28-32) και αμέσως μετά τη σημερινή παραβολή των κακών γεωργών.

Στην παραβολή αναφέρεται ότι κάποιος οικοδεσπότης φύτεψε αμπέλι, το περίφραξε, έκτισε μέσα πύργο και πατητήρι και στη συνέχεια το ενοικίασε σε κάποιους γεωργούς. Την εποχή της καρποφορίας ο οικοδεσπότης έστειλε τους δούλους του για να πάρουν μερίδιο από τους καρπούς, αλλά οι γεωργοί τούς έδειραν, τούς λιθοβόλησαν, τούς σκότωσαν. Τα ίδια ακριβώς έκαναν και όταν ο οικοδεσπότης έστειλε για δεύτερη φορά περισσότερους δούλους από τους πρώτους. Ο οικοδεσπότης δείχνει μακροθυμία και στέλλει τον υιό του, αφού σκέφτεται ότι αυτόν πρέπει να τον σεβαστούν. Οι γεωργοί μένουν αδιόρθωτοι και σκοτώνουν κακήν κακώς και τον υιό του αφέντη τους. Η παραβολή ολοκληρώνεται με την ερώτηση του Ιησού τι πρέπει να πράξει ο οικοδεσπότης και με την απόκριση αυτών που άκουγαν τον Ιησού ότι πρέπει να εξολοθρεύσει τους γεωργούς και να ενοικιάσει το αμπέλι σε άλλους.

O οικοδεσπότης δεν είναι άλλος από τον Ίδιο το Θεό και αμπελώνας είναι το Ιουδαϊκό έθνος, το οποίο ο Κύριος εξέλεξε για να σώσει δια μέσω του ολόκληρη την ανθρωπότητα: «Ο γάρ αμπελών Κυρίου Σαβαώθ οίκος του Ισραήλ» (Ησ. 5, 7). Φραγμός του αμπελώνα είναι ο νόμος, ο οποίος προστάτευε το λαό από την αμαρτία και την απομάκρυνση από το Θεό. Πατητήρι είναι το θυσιαστήριο, πύργος ο Ναός των Ιεροσολύμων και γεωργοί οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι του λαού.

Οι απεσταλμένοι δούλοι είναι οι θεοκήρυκες προφήτες που έστειλε ο Θεός στο Ιουδαϊκό γένος για να λάβουν τους καρπούς της θεοσέβειας, της τήρησης των εντολών και των έργων της αρετής. Βέβαια αυτοί είτε δάρθηκαν όπως τον προφήτη Μιχαία (Γ΄ Βασιλειών 22, 24), είτε φονεύθηκαν όπως το Ζαχαρία «μεταξύ του ναού και του θυσιαστηρίου» (Ματθ. 23, 35), είτε λιθοβολήθηκαν όπως τον Ιερεμία. Η αποστολή των προφητών διήρκεσε μέχρι τις ημέρες του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, τον οποίο αποκεφάλισαν (Λκ. 20, 12). Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει χαρακτηριστικά: «Εκείνοι που δεν είχαν να δώσουν, αν και ήταν οφειλέτες, δεν έπρεπε να αγανακτούν ούτε να επιδεικνύουν σκληρότητα, αλλά να παρακαλούν. Αυτοί όμως, όχι μόνο αγανάκτησαν, αλλά και γέμισαν τα χέρια τους με αίμα, και αν και έπρεπε να τιμωρηθούν, ζήτησαν να γίνουν τιμωροί. Γι’ αυτό και έστειλε και δεύτερους και τρίτους απεσταλμένους για να αποδειχθεί η κακία τους και η φιλανθρωπία του Θεού» (Αγ. Ιωάννη Χρυσοστόμου, Εξήγηση στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, Ομιλία 68η , ΕΠΕ Τόμος 11Α).

Μετά τους προφήτες ο Θεός έστειλε τον ίδιό Του τον Υιό, που όντας τἐλειος Θεός έγινε και τέλειος άνθρωπος, προσφέροντας έτσι στην ανθρώπινη φύση το δραστικότερο φάρμακο: τη θεότητά Του. Τα λόγια της παραβολής «Και λαβόντες αυτόν (τον υιόν), εξέβαλον έξω του αμπελώνος, και απέκτειναν (οι γεωργοί)», είναι όχι μόνο παραβολικά αλλά και προφητικά, αφού ο Θεάνθρωπος Ιησούς τα είπε για τον εαυτό Του πριν αυτά συμβούν. Οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι του λαού αν και είχαν χρέος να Τον σεβαστούν, να πιστεύσουν σ’ Αυτόν, να μετανοήσουν και να παραμερίσουν κάθε κακία τους, εντούτοις Τον οδηγούν στο Γολγοθά και εκεί Τον σκοτώνουν με σταυρικό θάνατο.

Στην ερώτηση του Κυρίου πώς πρέπει να αντιμετωπίσει ο οικοδεσπότης τους γεωργούς εκείνους, οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι απαντούν ότι επιβάλλεται να τους εξολοθρεύσει με το χειρότερο τρόπο και να ενοικιάσει το αμπέλι σε άλλους γεωργούς που θα προσκομίζουν μερίδιο των καρπών. Κατ’ αυτό τον τρόπο υπογράφουν οι ίδιοι την καταδίκη τους, αφού ως ιερείς είχαν το χάρισμα της ιεροσύνης και χωρίς να το γνωρίζουν προφήτευσαν τα αληθινά (πρβλ. Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού, Λόγος στην παραβολή του αμπελώνος και στη ξηρανθείσα συκή, ΕΠΕ Τόμος 9). «΄Αλλοι γεωργοί» είναι οι Άγιοι Απόστολοι και οι συνεχιστές του έργου τους, που εργάζονται στον αμπελώνα του νέου Ισραήλ, δηλαδή της Εκκλησίας.

Μέσα από τη σημερινή παραβολή προβάλλεται με εντυπωσιακό τρόπο η χωρίς όρια αγάπη του Θεού για τον κόσμο, παρά τις αμαρτωλές εκδηλώσεις των ανθρώπων και μάλιστα τις εχθρικές προς το Θεό. Πραγματικά! Η συμπεριφορά του οικοδεσπότη είναι από πολλές απόψεις ακατανόητη, αν αυτή εξεταστεί λογικά. Πόσο ενδιαφέρον έδειξε για τη δημιουργία του αμπελώνα! Καλλιέργησε ο ίδιος το χωράφι, φύτεψε ο ίδιος τα κλήματα και περίφραξε το αμπέλι, έκτισε όχι μόνο πατητήρι για να γίνεται το κρασί αλλά και πύργο για την προστασία των γεωργών και του κτήματος. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σχολιάζει: «Πρόσεχε τη μεγάλη πρόνοια (του οικοδεσπότη) γι’ αυτούς (τους γεωργούς) και την απερίγραπτη απραξία τους. Καθ’ όσον αυτά που ήταν έργο των γεωργών, τα έκανε ο ίδιος· τοποθέτησε δηλαδή το φράκτη, φύτεψε το αμπέλι και όλα τα άλλα· και άφησε γι’ αυτούς μικρό έργο, το να φροντίζουν για το αμπέλι και να διαφυλάττουν εκείνα που τους εμπιστεύθηκαν. Γιατί τίποτα δεν παραλήφθηκε, αλλά έγιναν τα πάντα στην εντέλεια» (Αγ. Ιωάννη Χρυσοστόμου, Εξήγηση στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, Ομιλία 68η , ΕΠΕ Τόμος 11Α).

Και ο οικοδεσπότης Θεός δεν περιορίζεται στα προαναφερθέντα. Δείχνει υπερβολική μακροθυμία όταν οι κακοί γεωργοί ραπίζουν, λιθοβολούν και σκοτώνουν τους απεσταλμένους Του. Δεν αγανακτεί, αλλά στέλνει και άλλους προφήτες, περισσότερους από τους πρώτους. Όταν και αυτοί έχουν την ίδια αντιμετώπιση με τους πρώτους, δεν εξοργίζεται, αλλά στέλνει τον μονογενή Υιό Του, αφού αυτόν έπρεπε να τον σεβαστούν. Εύστοχα είναι τα σχόλια του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού στο συγκεκριμένο σημείο: «(Κατέβηκε ο Υιός και Λόγος του Θεού) κατ’ οικονομίαν για χάρη μας από τις πατρικές αγκάλες στη γη, για να έλθουμε και εμείς με την προαίρεσή μας από τη μητέρα γη προς αυτόν· φανέρωσε έτσι τον υπερβολικό πλούτο της αγάπης του προς εμάς. Διότι κανείς δεν μπορεί «να θυσιάζει τη ψυχή του για τους φίλους του» (Ιω. 15,13). {…}Και φίλους εννοώ όχι αυτούς που τον αγαπούν, αλλά αυτούς που εκείνος ποθεί. Διότι εμείς τον μισήσαμε, τον απαρνηθήκαμε και γίναμε δούλοι σε άλλον, αυτός όμως έμεινε σταθερός έχοντας αμετάβλητη την προς εμάς αγάπη του» (Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού, Λόγος στην παραβολή του αμπελώνος και στη ξηρανθείσα συκή, ΕΠΕ Τόμος 9).

Εμείς λοιπόν, ας προσπαθήσουμε να ανταποκριθούμε στην τόσο μεγάλη αγάπη του Θεού για μας, που είμαστε με το Άγιο Βάπτισμα φυτεμένοι στο νέο αμπελώνα Του, την Εκκλησία. Ας αποφύγουμε να ομοιάσουμε με τους κακούς γεωργούς στην αχαριστία και στη σκληρότητα κι ας αποδώσουμε στον Κύριο καρπούς μετανοίας και έργων φιλανθρωπίας. Ας απολαύσουμε τους σωτήριους καρπούς της ενανθρώπησης του Υιού του Θεού, ας πιστεύσουμε ακράδαντα σ’ Αυτόν κι ας Τον δεκτούμε στη ζωή και στην καρδιά μας. Αμήν!