Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΉΣ 4-8-2019

Α.Σ.Ε.Ι.Π.

Κυριακή Ζ΄ Επιστολών, Αποστ. Ανάγνωσμα: Ρωμ. ιε’ 1-7

Πρωτότυπο Κείμενο

Ἀδελφοί, ὀφείλομεν ἡμεῖς οἱ δυνατοὶ τὰ ἀσθενήματα τῶν ἀδυνάτων βαστάζειν, καὶ μὴ ἑαυτοῖς ἀρέσκειν. Ἕκαστος ἡμῶν τῷ πλησίον ἀρεσκέτω εἰς τὸ ἀγαθὸν πρὸς οἰκοδομήν· καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς οὐχ ἑαυτῷ ἤρεσεν, ἀλλὰ καθὼς γέγραπται, οἱ ὀνειδισμοὶ τῶν ὀνειδιζόντων σε ἐπέπεσον ἐπ᾿ ἐμέ. Ὅσα γὰρ προεγράφη, εἰς τὴν ἡμετέραν διδασκαλίαν προεγράφη, ἵνα διὰ τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς παρακλήσεως τῶν γραφῶν τὴν ἐλπίδα ἔχωμεν. Ὁ δὲ Θεὸς τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς παρακλήσεως δῴη

ὑμῖν τὸ αὐτὸ φρονεῖν ἐν ἀλλήλοις κατὰ Χριστὸν Ἰησοῦν, ἵνα ὁμοθυμαδὸν ἐν ἑνὶ στόματι δοξάζητε τὸν Θεὸν καὶ πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Διὸ προσλαμβάνεσθε ἀλλήλους, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς προσελάβετο ὑμᾶς εἰς δόξαν Θεοῦ.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, όσοι έχουμε δυνατή πίστη οφείλουμε να ανεχόμαστε τις αδυναμίες αυτών που έχουν αδύναμη πίστη, και να μην κάνουμε ό,τι αρέσει σ’εμάς. Η συμπεριφορά του καθενός μας να είναι αρεστή στον πλησίον, ώστε να τον βοηθάει να προκόβει στο αγαθό κι έτσι να συντελεί στην οικοδομή της εκκλησίας. Άλλωστε, κι ο Χριστός δεν έζησε για να ευαρεστήσει τον εαυτό του, αλλά, όπως λέει η Γραφή, οι ύβρεις όσων σ’ έβριζαν, Θεέ, έπεσαν πάνω μου. Να ξέρετε ότι όσα γράφτηκαν στις Γραφές, έχουν γραφτεί για να μας διδάσκουν. Έτσι, με την υπομονή και την ενθάρρυνση που δίνει η Γραφή, θα στηριχτεί η ελπίδα μας. Είθε ο Θεός, που χαρίζει την υπομονή και την ενθάρρυνση, να σας δώσει την ομόνοια σύμφωνα με το θέλημα του Ιησού Χριστού. Έτσι, όλοι μαζί με μια φωνή θα δοξάζετε το Θεό, τον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Να δέχεστε ο ένας τον άλλο, όπως δέχτηκε κι εσάς ο Χριστός, για να δοξάζεται ο Θεός.Αδελφοί, οφείλομεν δε ημείς οι δυνατοί τα ασθενήματα των αδυνάτων βαστάζειν, και μη εαυτοίς αρέσκειν. έκαστος ημών τω πλησίον αρεσκέτω εις το αγαθόν προς οικοδομήν· και γαρ ο Χριστός ουχ εαυτώ ήρεσεν, αλλά καθώς γέγραπται, οι ονειδισμοί των ονειδιζόντων σε επέπεσον επ᾿ εμέ. όσα γαρ προεγράφη, εις την ημετέραν διδασκαλίαν προεγράφη, ίνα διά της υπομονής και της παρακλήσεως των γραφών την ελπίδα έχωμεν. ο δε Θεός της υπομονής και της παρακλήσεως δώη υμίν το αυτό φρονείν εν αλλήλοις κατά Χριστόν Ιησούν, ίνα ομοθυμαδον εν ενί στόματι δοξάζητε τον Θεόν και πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. διό προσλαμβάνεσθε αλλήλους, καθώς και ο Χριστός προσελάβετο υμάς εις δόξαν Θεού.

Σχολιασμός

Το αποστολικό ανάγνωσμα αναφέρεται στη σχέση που πρέπει να έχουν τα μέλη της Εκκλησίας μεταξύ τους, αλλά και για την ενότητα που πρέπει να έχει η Εκκλησία και η οποία πηγάζει από την ενότητα μεταξύ των προσώπων της Αγίας Τριάδος. «Υμείς δε έστε σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους ( Α΄Κορ. 12:27). Σκοπός του απ. Παύλου είναι στην Εκκλησία να υπάρχει πάντοτε ενότητα και ομοφροσύνη, χωρίς διαιρέσεις και σχίσματα μεταξύ των χριστιανών μελών της Εκκλησίας, του Σώματος του Χριστού.

Κατά τον Γέροντα Πορφύριο «Μέσα στην Εκκλησία όλοι είναι ένα και ο Χριστός είναι η κεφαλή. Η Εκκλησία και ο Χριστός είναι ένα. Το σώμα της Εκκλησίας τρέφεται, αγιάζεται, ζει με το Χριστό». Με αυτές τις προϋποθέσεις «το σώμα της Εκκλησίας γίνεται ο χαρισματικός χώρος, όπου συγκροτείται, βιώνεται και φανερώνεται η ενότητα των πιστών ως εικόνα της τριαδικής ενότητας. Η ενότητα αυτή αποτελεί καρπό μεθέξεως των πιστών στη χάρη του Τριαδικού Θεού και συνιστά έκφραση του ήθους της ενιαίας καθολικής Εκκλησίας, ως αδιάσπαστης ενότητας και ιδεώδους κοινωνίας προσώπων». (Η τριαδική ενότητα και η ενότητα των πιστών κατά το Μ. Αθανάσιο. Δημητρίου Ι. Τσελεγγίδη Καθηγητού Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ).

Για την επίτευξη του στόχου της ενότητας της Εκκλησίας, ο απόστολος Παύλος προτείνει κάποια πρακτικά μέτρα που αφορούν τη σχέση και συμπεριφορά μας μέσα στην Εκκλησία και έναντι των άλλων. Έτσι, λέγει ότι εμείς οι χριστιανοί έχουμε κάποιες οφειλές (οφείλομεν) σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να ανταποκριθούμε απέναντι στους άλλους χριστιανούς, τα μέλη της Εκκλησίας. Δηλαδή, αυτοί που είναι πνευματικά δυνατοί, οχυρωμένοι με τη χάρη του Τριαδικού Θεού, είναι υποχρεωμένοι να «βαστάζουν τα ασθενήματα των άλλων», δηλαδή να ανεχόμαστε και να συγχωρούμε τις όποιες αδυναμίες έχουν οι άλλοι. Οφείλουμε, επομένως, εάν θεωρούμε τους εαυτούς μας δυνατούς πνευματικά να υπομένουμε και να ανεχόμαστε τις αδυναμίες και τα ελαττώματα των άλλων, που πιθανό να είναι αδύναμοι πνευματικά. Αν και πρέπει, ακόμα και αν έτσι έχουν τα πράγματα, να προσέξουμε ιδιαιτέρως, γιατί η αίσθηση της πνευματικής δύναμης μπορεί να υποκρύπτει εωσφορικό εγωισμό και να είμαστε εμείς που έχουμε ανάγκη στήριξης από τους άλλους. Ο απόστολος Παύλος μιλά με κριτήριο τον εαυτό του και γνωρίζουμε την πνευματική του δύναμη και ενίσχυση από το Άγιο Πνεύμα.

Κατά τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο «έγινες δυνατός; Δώσε την ευχαριστία και την ευγνωμοσύνη στο Θεό, ανεχόμενος και υπομένων τον αδελφό σου με απώτερο σκοπό να τον διορθώσεις. Θυμήσου τον Παύλο που έλεγε, ελεύθερος γαρ ων εκ πάντων πάσιν εμαυτόν εδούλωσα, ίνα τους πλείονας κερδίσω…τοις πάσι γέγονα τα πάντα, ίνα πάντως τινάς σώσω (Α΄ Κορ. 9:19-22). Ακόμα συμβουλεύει λέγοντας: αλλήλων τα βάρη βαστάζετε (Γαλ. 6:2). Είναι καθήκον μας μέσα στην ενότητα που υπάρχει στην Εκκλησία, ότι πρέπει να συμπαραστεκόμαστε στους πνευματικά αδύνατους αδελφούς μας. Αυτό το οποίο κάνουμε πρέπει να το κάνουμε για το συμφέρον όλων των μελών της Εκκλησίας και όχι μόνο για το δικό μας. Αυτό φαίνεται και πάλιν από τα λόγια του απ. Παύλου προς τους Κορινθίους: «Πάντα πάσιν αρέσκω, μη ζητών το εμαυτού συμφέρον, αλλά το των πολλών ίνα σωθώσι» (Α΄ Κορ. 10:33).

Ο κάθε άνθρωπος έχει ως σκοπό μέσα στην ενότητα των μελών της Εκκλησίας, να προσπαθήσει να ανταποκριθεί στην αποστολή του ως μέλος του ιδίου σώματος του Χριστού και να ενεργεί προς την οικοδομήν του σώματος αυτού και όχι για το θεαθήναι ή να προκαλεί σκανδαλισμό των άλλων ανθρώπων. Για να γίνει αυτό εφικτό πρέπει να έχουμε και κάποια εφόδια ως χριστιανοί που είμαστε, την υπομονή και το θάρρος που αντλούμε μέσα από τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Δηλαδή αντλούμε δύναμη και υπομονή από την Αγία Γραφή, για να μπορέσουμε να αντισταθούμε στους πειρασμούς και στις δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε από τα μέλη της Εκκλησίας.  Εκτός από την Αγία Γραφή την υπομονή μας την παρέχει και ο ίδιος ο Θεός: «Ο δε Θεός υπομονής και της παρακλήσεως δώη υμίν το αυτό φρονείν εν αλλήλοις κατά Χριστόν Ιησούν». Για να υπάρχει η ενότητα μεταξύ των μελών της Εκκλησίας πρέπει να τηρούμε το θέλημα του Θεού, να υποτάξουμε το δικό μας θέλημα στο θέλημα του Χριστού. Θέλημα δε του Τριαδικού Θεού είναι να μη διασπάται η ενότητα της Εκκλησίας. «Ει τις ουν παράκλησις εν Χριστώ ει τι παραμύθιον αγάπης ει τις κοινωνία πνεύματος ει τις σπλάγχνα και οικτιρμοί, πληρώσατε μου την χαράν ίνα το αυτό φρονήτε την αυτήν αγάπην έχοντες σύμψυχοι το εν φρονούντες» (Φιλ. 2: 1-2).

Η αλήθεια αυτή διαφαίνεται κατά το Μ. Αθανάσιο και από την αρχιερατική προσευχή του Χριστού, ο οποίος ζητεί από τον Πατέρα του την ενότητα των πιστών κατά το υπόδειγμα της δικής τους ενότητας (Ιω. 17: 21). (Η τριαδική ενότητα και η ενότητα των πιστών κατά το Μ. Αθανάσιο Δημητρίου Ι.Τσελεγγίδη Καθηγητού Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ)

Η ενότητα των πιστών δεν οφείλεται σ’ αυτούς, αλλά είναι έργο της χάρης του Αγίου Πνεύματος. Έτσι η ενότητα των πιστών βιώνεται και εκφράζεται κατά μίμηση της ενότητας του Τριαδικού Θεού. Ο Απ. Παύλος αναφέρει ότι η ενότητα αυτή πρέπει να γίνεται «εις δόξαν Θεού», αντιθέτως οι διαιρέσεις και οι διχογνωμίες των χριστιανών έχουν ως αποτέλεσμα να βλασφημείται το όνομα του Θεού. «Το γαρ όνομα του Θεού δι υμάς βλασφημείται εν τοις έθνεσιν» (Ρωμ. 2:24). Η στάση και συμπεριφορά των Χριστιανών, αντίθετα, πρέπει να γίνεται αιτία δοξολογίας και λατρείας του Θεού.

Κυριακή Ζ΄ Ματθαίου, Ευαγγ. Ανάγνωσμα: Ματθ. θ’ 27-35

Πρωτότυπο Κείμενο

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, παράγοντι τῷ Ἰησοῦ, ἠκολούθησαν αὐτῷ δύο τυφλοὶ κράζοντες καὶ λέγοντες· ἐλέησον ἡμᾶς, υἱὲ Δαυῒδ. Ἐλθόντι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν προσῆλθον αὐτῷ οἱ τυφλοί, καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· πιστεύετε ὅτι δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι; λέγουσιν αὐτῷ· ναί, Κύριε. Τότε ἥψατο τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν λέγων· κατὰ τὴν πίστιν ὑμῶν γενηθήτω ὑμῖν. Καὶ ἀνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί· καὶ ἐνεβριμήσατο αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων· ὁρᾶτε μηδεὶς γινωσκέτω. Οἱ δὲ ἐξελθόντες διεφήμισαν αὐτὸν ἐν ὅλῃ τῇ γῇ ἐκείνῃ. Αὐτῶν δὲ ἐξερχομένων ἰδοὺ προσήνεγκαν αὐτῷ ἄνθρωπον κωφὸν δαιμονιζόμενον· καὶ ἐκβληθέντος τοῦ δαιμονίου ἐλάλησεν ὁ κωφός, καὶ ἐθαύμασαν οἱ ὄχλοι λέγοντες ὅτι οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ Ἰσραήλ. Οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἔλεγον· ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια. Καὶ περιῆγεν ὁ Ἰησοῦς τὰς πόλεις πάσας καὶ τὰς κώμας διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ.

Νεοελληνική Απόδοση

Εκείνο τον καιρό, όταν προχώρησε ο Ιησούς τον ακολούθησαν δύο τυφλοί, που φώναζαν κι έλεγαν: «Σπλαχνίσου μας, Υιέ του Δαβίδ!» Κι όταν έφτασε στο σπίτι, πήγαν κοντά του οι τυφλοί, και ο Ιησούς τους λέει: «Πιστεύετε πως μπορώ να το κάνω αυτό;» Του λένε: «Ναι, Κύριε». Τότε άγγιξε τα μάτια τους και είπε: «Όπως το πιστεύετε να σας γίνει». Κι ανοίχτηκαν τα μάτια τους. Τότε ο Ιησούς τους πρόσταξε λέγοντας: «Προσέξτε να μην το μάθει κανένας». Αυτοί όμως, μόλις βγήκαν έξω, διέδωσαν τη φήμη του σ΄ όλη την περιοχή εκείνη. Ενώ έβγαιναν έξω οι δύο τυφλοί, του έφεραν έναν κωφάλαλο δαιμονισμένο. Μόλις έδιωξε το δαιμόνιο, μίλησε ο κωφάλαλος. Κι ο κόσμος θαύμασε και είπε: «Ποτέ ως τώρα δεν είδαν οι Ισραηλίτες τέτοια πράγματα!» Οι Φαρισαίοι όμως έλεγαν: «Με τη δύναμη του άρχοντα των δαιμόνων διώχνει τα δαιμόνια». Ο Ιησούς περιόδευε σ΄ όλες τις πόλεις και στα χωριά, δίδασκε στις συναγωγές τους, κήρυττε το χαρμόσυνο μήνυμα για τον ερχομό της βασιλείας του Θεού και γιάτρευε κάθε ασθένεια και κάθε αδυναμία στο λαό.

Τα δύο θαύματα του σημερινού ευαγγελικού αναγνώσματος

Η σημερινή ευαγγελική περικοπή είναι παρμένη απο το 9ο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου και μας περιγράφει δύο θαύματα που πραγματοποίησε ο Χριστός: α) τη θεραπεία δύο τυφλών και β) τη θεραπεία ενός κωφάλαλου δαιμονιζομένου. Τα δύο αυτά θαύματα που πραγματοποιεί ο Χριστός, όπως και τα άλλα θαύματα που περιγράφονται στα ευαγγέλια έχουν σωτηριολογικό χαρακτήρα και όχι απλά την θεραπεία του σώματος. Αποτελούν ακόμη σημεία τα οποία φανερώνουν την παρουσία του Θεού μέσα στον κόσμο.

Φαίνεται μέσα από την περιγραφή των θαυμάτων αυτών η πίστη που είχαν οι άνθρωποι που θεραπεύτηκαν προς το πρόσωπο του Χριστού. Στην πρώτη περίπτωση παρότι ήταν τυφλοί σωματικά, μέσα στην ψυχή τους είχαν αισθανθεί την θεϊκή παρουσία του Χριστού, η οποία ήταν η μόνη που μπορούσε να τους θεραπεύσει. Έτσι ακολουθούν τον Χριστό και φωνάζουν με όλη την δύναμη της ψυχή τους να τους ελεήσει και να τους θεραπεύσει. Βλέποντας αυτή τους την πίστη να συνεχίζουν να τον ακολουθούν μέχρι την οικία που πήγε και να έρχονται κοντά Του, δεν τους θεραπεύει ευθύς, αλλά τους ρωτά αν πιστεύουν ότι μπορεί να πραγματοποιήσει αυτό που ζητούν. Τους ρωτά όχι γιατί δεν ξέρει ο Χριστός την πίστη τους, την οποία βλέπει να εκφράζουν με τον τρόπο τους προς το πρόσωπο του, αλλά για να πάρει την συγκατάθεση τους σε αυτό που πρόκειται να τους κάνει και να μην τους στερήσει την ελευθερία τους. Ο Χριστός σέβεται την ελευθερία του κάθε ανθρώπου και ποτέ δεν την παραβιάζει, αλλά επεμβαίνει στην ζωή του κάθε ανθρώπου κατόπιν της δικής του συγκαταθέσεως, όπως βλέπουμε και στην περίπτωση των δύο τυφλών της σημερινής ευαγγελικής περικοπής.

Όταν του λένε το «ναι Κύριε», τότε ακουμπά τα χέρια τους στα μάτια τους και τους λέγει «κατά την πίστην ημών γενηθήτω υμίν» και τότε γίνεται το θαύμα και ανοίγουν τα μάτια τους. Η προστακτική που χρησιμοποιεί ο Χριστός στο ρήμα «γενηθήτω» μας παραπέμπει στην δημιουργία του κόσμου όπως μας την περιγράφει το βιβλίο της Γεννήσεως: «και είπεν ο Θεός γεννηθήτω φώς και εγένετο φώς» (Γεν.1,3). Η προσταγή του Δημιουργικού Λόγου του Θεού γίνεται αμέσως πράξη τόσο κατά την δημιουργία του κόσμου, όσο και στην προκειμένη περίπτωση της θεραπεία των δύο τυφλών.

Καθώς έβγαιναν οι δύο τυφλοί από το σπίτι κάποιοι άλλοι άνθρωποι του πήγαν ένα άνθρωπο ο οποίος ήταν άλαλος από δαιμονική αιτία. Στα ιερά Ευαγγέλια περιγράφονται αρκετές θεραπείες δαιμονιζομένων ατόμων όπως του δαιμονιζομένου της συναγωγής της Καπερναούμ, του δαιμονιζομένου των Γεργεσηνών, της δαιμονιζομένης κόρης της Συροφοινικισσας κ.α. Το ιδιαίτερο στον δαιμονιζόμενο της σημερινής ευαγγελικής περικοπής είναι ότι δεν μιλά αφού είναι κωφάλαλος από δαιμονική ενέργεια. Αυτό το βλέπουμε όταν εκδιώχθηκε το δαιμόνιο και ευθύς ο κωφάλαλος ξεκίνησε να μιλά. Το πλήθος που ήταν μαζεμένο εκεί στο σπίτι θαύμασε και έλεγαν ότι ποτέ δεν φάνηκαν τέτοια θαυμαστά σημεία στον Ισραήλ. Όλα αυτά τα σημεία που πραγματοποιεί ο Χριστός αποτελούν επιβεβαίωση της Μεσσιανικότητας Του και εκπλήρωση στο πρόσωπο Του των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης.

Η σωτηριολογική διάσταση του θαύματος

Όταν γίνεται το θαύμα ο Χριστός τους παροτρύνει να μην το πουν σε κανένα, ασχέτως αν αυτοί παρήκουσαν και φεύγοντας από κει το ανήγγειλαν σε όλη τη χώρα. Η παρότρυνση αυτή του Χριστού  είναι σημαντική, γιατί όταν επιτελείται ένα θαύμα δεν γίνεται για να διαφημιστεί η θεότητα του Χριστού, δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη από μέρους Του. Το θαύμα επιτελείται σε κάποιο άνθρωπο με γνώμονα την ψυχοπνευματική και σωτηριολογική του διάσταση. Αυτό που ενδείκνυται να κάνει αυτός που δέχεται το θαύμα δεν είναι να υπερηφανεύεται γι’ αυτό αλλά να δοξολογεί τον Θεό και να οδηγηθεί σε μια πιο στενή κοινωνία μαζί Του.

Η πίστη του λαού και η  απιστία και υποκρισία των Φαρισαίων

Ενώ οι τυφλοί και ο δαιμονιζόμενος δέχονται την θεραπεία του Χριστού οι Φαρισαίοι προσπαθούν να κλονίσουν την πίστη του λαού προς το πρόσωπο του Χριστού. Ο λαός ακούγοντας το κήρυγμα του Χριστού και βλέποντας τα θαυμαστά σημεία τα οποία επιτελεί αναγνωρίζει στο πρόσωπο του τον Μεσσία. Οι Φαρισαίοι, που ήταν η ομάδα των ανθρώπων που εκπροσωπούσε τον νόμο και θεωρούσαν ότι είναι ανώτεροι από τους υπόλοιπους, έχοντας μια ισχυρή επιρροή στην κοινωνία του Ισραήλ, βλέποντας τον λαό να ακολουθεί τον Χριστό άρχισαν να θορυβούνται. Έτσι μην μπορώντας να αρνηθούν αυτά τα οποία επιτελεί ο Χριστός αρχίζουν να Τον κατηγορούν ότι «εν τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλει τα δαιμόνια». Σκοπός τους είναι να διαστρέψουν την αλήθεια και να κάνουν τους ανθρώπους να απομακρυνθούν από τον Χριστό, αποκλείοντας τους έτσι από την σωτηρία. Ο εγωισμός των Φαρισαίων τύφλωσε την ψυχή τους και δεν τους άφηνε να μπει μέσα τους και να ενεργήσει μέσα τους η αγάπη του Θεού. Έτσι ο Χριστός συνεχίζει να περιοδεύει στις πόλεις και στα χωριά, να διδάσκει και να κηρύσσει το Ευαγγέλιο της βασιλείας του Θεού και ταυτόχρονα να θεραπεύει «πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν εν τω λαώ».

Μέσα στην εκκλησία υπάρχει η Χάρις του Αγίου Πνεύματος η οποία δεν έπαψε ούτε θα πάψει ποτέ να επιτελεί θαύματα. Άλλωστε πολλοί από εμάς ακούμε συχνά και βλέπουμε ανθρώπους οι οποίοι έζησαν κάποιο θαύμα στην ζωή τους. Ο άνθρωπος που πιστεύει δεν χρειάζεται κάποιο θαύμα για να πιστέψει, αλλά αισθάνεται την αγάπη του Θεού στην ζωή του και ανοίγεται μπροστά του η προοπτική της αιωνιότητος. Πάντοτε θα υπάρχουν και αυτοί που δεν θα πιστεύουν στον Χριστό και θα προσπαθούν να διαστρεβλώνουν την διδασκαλία και θα τα θαύματα του όπως έκαναν και οι Φαρισαίοι της τότε εποχής. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε σήμερα είναι να ακολουθούμε το παράδειγμα του Χριστού γιατί εκεί βρίσκεται η πραγματική αλήθεια και η αληθινή ζωή.